ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΝΑΟΣ 

ΑΓΙΟΥ ΕΔΟΥΑΡΔΟΥ ΤΟΥ ΜΑΡΤΥΡΑ 

ΚΑΙ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΗΣ ΡΩΜΑΙΑΣ

Αντιοχειανή Ορθόδοξη Χριστιανική Αρχιεπισκοπή Βρετανίας, 

Βρετανικών Νήσων και Ιρλανδίας

[email protected]

Προς τον Μακαριότατο Πατριάρχη Ιωάννη Ι´

Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας 

και πάσης Ανατολής

Πατριαρχική Κατοικία

Balamand

Koura

Λίβανος

Τηλ: +9616931257

6 Δεκεμβρίου 2023

Πατέρα μας, Μακαριότατε Πατριάρχη,

Ευλογείτε!

Θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη της ενοριακής μας κοινότητας στον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Σιλουανό (Oner) της Αντιοχειανής Ορθοδόξου Χριστιανικής Αρχιεπισκοπής της Βρετανίας, των Νήσων και της Ιρλανδίας, που μας δέχθηκαν τον Νοέμβριο του 2021. Θεωρούμε τιμή και ευλογία να αποτελούμε τμήμα του αρχαίου Πατριαρχείου της Αντιοχείας, που ιδρύθηκε από τους Αγίους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο. Είναι μεγάλη τιμή για εμάς να ανήκουμε σε αυτήν την Αποστολική Εκκλησία όπου «… χρηματίσαι τε πρῶτον ἐν Ἀντιοχείᾳ τοὺς μαθητὰς Χριστιανούς».[1]

Αφότου βίωσα την επενέργεια του Αγίου Πνεύματος στο ένα και μοναδικό Σώμα του Χριστού, την Ορθόδοξη Εκκλησία, προσπάθησα να αφιερώσω όλη μου τη ζωή Σε Αυτόν. Χειροτονήθηκα πρεσβύτερος της Εκκλησίας της Ελλάδος το 2007 και έκτοτε εγώ ο αμαρτωλός, με ταπείνωση, αγωνίζομαι με όλη μου την καρδιά, με όλη μου την ψυχή, με όλη μου τη δύναμη και με όλο μου το πνεύμα για την Αλήθεια του Χριστού. Ενόσω ήμουν κληρικός της Εκκλησίας της Ελλάδος, είχα την ευκαιρία να γνωρίσω και να συνεργασθώ με σημαντικούς σύγχρονους θεολόγους στην Ελλάδα.[2]

Κατά τη διάρκεια του αγώνα μας εναντίον των Εκκκλησιολογικών και Χριστολογικών αιρέσεων, και κυρίως της λεγομένης Συνόδου της Κρήτης, οργανώσαμε συνέδρια και επισκεφθήκαμε, ως μέρη εκκλησιαστικών αντιπροσωπειών, διάφορες κατά τόπους Εκκλησίες.[3] Με τη χάρη του Θεού, αυτά τα συνέδρια και οι συζητήσεις βοήθησαν τις τοπικές Εκκλησίες της Βουλγαρίας, της Γεωργίας και της Ρωσίας, να αντιληφθούν και να συνειδητοποιήσουν τις αιρέσεις που επρόκειτο να υιοθετηθούν στην λεγόμενη Σύνοδο της Κρήτης. Ο καθηγητής Δημήτριος Τσελεγγίδης, μέλος της εκκλησιαστικής αντιπροσωπείας, είναι επίσης ο σύμβουλός μου για όλα τα θεολογικά θέματα που συζητούνται στη συνέχεια. Έχω επίσης συντάξει την παρούσα επιστολή με τις ευλογίες του πνευματικού μου πατέρα, Αρχιμανδρίτη Μαξίμου (Καραβά) της Ιεράς Μονής της Αγίας Παρασκευής Μηλοχωρίου, της Πτολεμαΐδας, στην Ελλάδα.

Με τις ευλογίες του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πειραιώς κ.κ. Σεραφείμ, κάθε Κυριακή της Ορθοδοξίας, εξυπηρετούσαμε την λειτουργία του Συνοδικού της Ορθοδοξίας με αναθέματά της εναντίον όλων των αιρέσεων. Αυτή η λειτουργία συμπεριλαμβάνει αναθέματα εναντίον των σύγχρονων αιρετικών και των μη κανονικών Πατριαρχών των Αντι-Χαλκηδονίων (Μονοθελητών/Μονοφυσιτών). Τα αναθέματα αυτά επίσης εκφωνούνται και από τον Σεβασμιότατο Αρχιεπίσκοπο Σινά Δαμιανό, τον Μητροπολίτη Longhin του Banceni της κανονικής Ορθοδόξου Ουκρανικής Εκκλησίας, τους Μητροπολίτες Ανδρέα της Δρυϊνουπόλεως, Σεραφείμ των Κυθήρων, και τους μακαριστούς Παύλο Γλυφάδας, Κοσμά Αιτωλίας και Ακαρνανίας και Ιερεμία Γορτυνίας της Εκκλησίας της Ελλάδος. Από τότε που έγινα δεκτός στην Εκκλησία της Αντιοχείας, συνεχίζουμε την Ορθόδοξη Παράδοση και διακηρύττουμε αυτά τα αναθέματα δημόσια, κάθε Κυριακή της Ορθοδοξίας.[4]

Οι δύο βασικοί λόγοι για τους οποίους ζήτησα ταπεινά να ενταχθώ στο Πατριαρχείο Αντιοχείας ήταν το γεγονός ότι η Εκκλησία της Αντιοχείας δεν συμμετείχε στη λεγόμενη Σύνοδο της Κρήτης και δεν είχε αναγνωρίσει τους Ουκρανούς σχισματικούς.[5] Αποχώρησα από την Εκκλησία της Ελλάδος εξαιτίας της αναγνώρισης των Ουκρανών σχισματικών, όπως επίσης και εξαιτίας του μνημοσύνου σε λειτουργικό επίπεδο, που έλαβε χώρα στη Μητρόπολη Πειραιώς από τον Αρχιεπίσκοπο Ελλάδος. Οι άλλες δύο τοπικές Εκκλησίες της Βουλγαρίας και Γεωργίας, που δεν συμμετείχαν στην Κρήτη (ακόμη και αν δεν είναι ανοιχτές στη δημιουργία και ανάληψη νέων αποστολών σε πολυεθνικό πλαίσιο), έχουν διατυπώσει δηλώσεις που υπογραμμίζουν μερικές από τις αιρέσεις των κειμένων της Κρήτης.[6]

Η Εκκλησία της Αντιοχείας έχει μέχρι στιγμής απορρίψει την ονομαζόμενη Σύνοδο της Κρήτης, με βάση τη μη συνοδικότητα και τη μη συναίνεση της Συνόδου. Ωστόσο, αυτή η θέση είναι ασαφής, καθώς δεν υπάρχει καταδίκη των Εκκλησιολογικών και Χριστολογικών αιρέσεων που υιοθετήθηκαν στην Κρήτη.[7]

Είμαστε πολύ ανήσυχοι αναφορικά με την πρόσφατη δήλωση της Ιεράς Συνόδου της 21^η Οκτωβρίου 2023, να αποκαταστήσει την εκκλησιαστική κοινωνία με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, το οποίο είχε υιοθετήσει μία μη Ορθόδοξη Εκκλησιολογία, στη λεγόμενη Σύνοδο της Κρήτης,[8] και αυτός είναι ο λόγος για τη συγγραφή της παρούσας επιστολής. Αναμέναμε τη συνοδική έκθεση σχετικά με τα αποτελέσματα της λεγομένης Συνόδου της Κρήτης, που ανατέθηκε από την Ιερά Σύνοδο (στις 27 Ιουνίου 2016), να δημοσιευθεί.[9] Δεν έχουμε εντοπίσει καμία σχετική δήλωση που να τονίζει τις αιρέσεις των κειμένων της συγκεκριμένης Συνόδου, όπως αντίστοιχα εξέδωσαν οι Ιερές Σύνοδοι των Εκκλησιών της Βουλγαρίας και Γεωργίας. Αντ’ αυτού μάλιστα ανακοινώνεται η αποκατάσταση των σχέσεων με την Εκκλησία της Ιερουσαλήμ. Από όσο γνωρίζουμε, η Εκκλησία της Ιερουσαλήμ δεν έχει απαρνηθεί τις αιρετικές Εκκλησιολογικές και Χριστολογικές διδασκαλίες των κειμένων που υπογράφονται στην Κρήτη και δεν έχει απομακρύνει τον επίσκοπό της από το Κατάρ. Η αποκατάσταση αυτής της κοινωνίας, χωρίς να έχει επιλυθεί η αρχική αιτία της ρήξης με την Εκκλησία της Ιερουσαλήμ και στην οποία προστίθενται οι Εκκλησιολογικές και Χριστολογικές αιρέσεις που υιοθετήθηκαν στην Κρήτη, δεν θεραπεύει το σχίσμα αλλά του επιτρέπει να συνεχιστεί.[10]

Θα θέλαμε λοιπόν ταπεινά να ερωτήσουμε ποια είναι η θέση της Εκκλησίας της Αντιοχείας σχετικά με τα ακόλουθα θεολογικά θέματα, τα οποία περιγράφουμε στη συνέχεια: την ένταξη στο Παγκόσμιο Συμβούλιο «Εκκλησιών» (World Council of Churches, WCC), το γεγονός ότι μέχρι στιγμής η Ιερά Σύνοδος δεν έχει καταδικάσει τα αιρετικά κείμενα της λεγομένης Συνόδου της Κρήτης, την αποδοχή των λεγομένων «Συμφωνιών Chambesy» (1989 και 1990), την απόφαση του 1991 της Ιεράς Συνόδου να έχουν δια-κοινωνία με τους Αντιχαλκηδονίους και αποδοχή των ετεροδόξων που έχουν «βαπτισθεί» στο όνομα της Αγίας Τριάδος στη δική τους λατρεία χωρίς Ορθόδοξο βάπτισμα.

1.Συμμετοχή στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών (WCC) και μη     καταδίκη των αιρετικών κειμένων της αποκαλούμενης Συνόδου της Κρήτης (2016)

Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών (WCC) αυτό-προσδιορίζεται ως «μία κοινωνία των Εκκλησιών» η οποία συνομολογεί τον Κύριο Ιησού Χριστό ως Θεό και Σωτήρα.[11]  Η βάση του διαλόγου στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών στηρίζεται στις Προτεσταντικές θέσεις, οι οποίες έρχονται σε αντίθεση με τα Ορθόδοξα κριτήρια που έθεσε ο Άγιος Απόστολος Παύλος.[12] Αυτό είναι εμφανές στη «Δήλωση του Τορόντο» (1950), που αποτελεί τη βάση της Ορθοδόξου συμμετοχής στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών και θεωρείται «υψίστης σημασίας» από την αποκαλούμενη Σύνοδο της Κρήτης.[13] Η Εκκλησιολογία των συμμετεχόντων κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών έχει αλλάξει μετά από 75 έτη συμμετοχής τους στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών.[14]

Οι Εκκλησιολογικές αιρέσεις του «Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών» καταδικάσθηκαν από τη Διορθόδοξη Σύνοδο που έλαβε χώρα στη Μόσχα (8-19 Ιουλίου 1948) και η οποία υπογράφηκε από 10 από τις 14 τοπικές Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, συμπεριλαμβανομένου του αντιπροσώπου της Εκκλησίας της Αντιοχείας (του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Λιβάνου Ηλία) και από πολλούς άλλους (κληρικούς, μοναχούς και λαϊκούς).[15]

Οι τοπικές Εκκλησίες που υιοθέτησαν τη λεγόμενη Σύνοδο της Κρήτης, έχουν υιοθετήσει όλες τις Εκκλησιολογικές αιρέσεις της «Δήλωσης του Τορόντο». Σύμφωνα με τον Γέροντα Γαβριήλ του Αγίου Όρους, η Σύνοδος έχει και Χριστολογική αίρεση, γιατί η Εκκλησία ταυτίζεται με το Σώμα Χριστού και η αίρεση κατά της Εκκλησίας είναι αίρεση κατά του Χριστού.[16]

Βάσει της εμπειρίας των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας εδώ και περισσότερα από 2000 χρόνια, οι τοπικές Εκκλησίες που καταδίκασαν τη λεγόμενη Σύνοδο της Κρήτης οφείλουν να σταματήσουν την κοινωνία με αυτές τις τοπικές Εκκλησίες που την έχουν υιοθετήσει, καθώς διαφορετικά ελλοχεύει ο κίνδυνος να υποπέσουν σε αυτές τις αιρέσεις. [17]

Την Κυριακή της Ορθοδοξίας, στην μικρή μας ενορία του Αγίου Εδουάρδου του Μάρτυρος και της Αγίας Παρασκευής της Ρωμαίας, στο Liverpool, αναγιγνώσκουμε τα αναθέματα εναντίον όλων των αιρέσεων, συμπεριλαμβανομένων:

• Όσων διδάσκουν και αποδέχονται το λεγόμενο Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών (των αιρετικών), το οποίο διδάσκει ότι κάθε Προτεσταντικός κλάδος είναι μέρος της Εκκλησίας του Χριστού και εναντίον αυτών που λαμβάνουν μέρος σε κοινές προσευχές σε βλασφημία και παράβαση των Κανόνων, τη λεγόμενη «Εβδομάδα Προσευχής για τη Χριστιανική Ενότητα» τον Ιανουάριο, στην οποία οι συμμετέχοντες θεωρούν τους αιρετικούς ως «αδέλφια εν Χριστώ»: Ανάθεμα! Και
• «Όσων διδάσκουν και αποδέχονται τη Δήλωση του Τορόντο (1950) […]. Ανάθεμα! [18]

Με βαθύ πόνο στην καρδιά μας και με κάθε ταπεινότητα, αναρωτιόμαστε πώς θα μπορούσε να είναι δυνατόν να συμμετέχετε σε αυτό το συμβούλιο των αιρέσεων; Αισθανόμαστε ότι έχουμε υιοθετηθεί από εσάς και από τον Μητροπολίτη Σιλουανό και από όλους τους άλλους Μητροπολίτες της Εκκλησίας της Αντιοχείας ως τους φυσικούς Πατέρες μας, και αυτό μας οπλίζει με θάρρος να θέσουμε αυτό το ερώτημα ως ενορία, στην οικογένειά μας της Αντιοχείας. Όπως προαναφέραμε, κηρύσσουμε το ανάθεμα κατά του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών. Λαμβάνοντας υπόψη αυτό το γεγονός, υπάρχει πρόθεση στην Ιερά Σύνοδο να σταματήσει τη συμμετοχή της στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών; Το γράφουμε αυτό με βαθύ πόνο, με όλη την εν Χριστώ αγάπη και με κάθε ευγνωμοσύνη, καθώς είστε η αγαπημένη μας οικογένεια, που μας έχει υιοθετήσει.

  2. Συμπεφωνημένες Δηλώσεις και Προτάσεις για Άρση των Αναθεμάτων με τους Αντι-Χαλκηδονίους (Συμφωνίες Chambesy)

Θα ήθελα να εκφράσω ταπεινά τον πόνο μου, που προκλήθηκε από τις ανορθόδοξες αποφάσεις που ελήφθησαν από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Αντιοχείας το 1991 προς τους Αντι-Χαλκηδόνιους (Μονοθελητές/ Μονοφυσίτες),[20] ως αποτέλεσμα μη Πατερικών και μη Ορθοδόξων θεολογικών διαλόγων, σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Θεόδωρο Ζήση. [21]

Ο Αρχιμανδρίτης Γεώργιος Καψάνης, ο μακαριστός ηγούμενος της Μονής Γρηγορίου του Αγίου Όρους, αναφέρθηκε επίσης σε πολλές θεολογικές επιστολές και βιβλία σχετικά με τον αιρετικό χαρακτήρα των κειμένων που υιοθετήθηκαν στο Chambesy (τα έτη 1989 και 1990), κατά τη διάρκεια διαλόγων με τους Μονοφυσίτες.[22]

Στην «Πρώτη Συμπεφωνημένη Δήλωση» στο Chambesy (1989), οι Ορθόδοξοι συμφώνησαν ότι όταν ομιλούμε για μία σύνθετη υπόσταση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού […] είναι αυτή που σχηματίζει ένα αχώριστο και ασύγχυστα ενωμένο πραγματικό θείο-ανθρώπινο ον […], ο Οποίος σε αυτές τις τελευταίες ημέρες έγινε άνθρωπος και γεννήθηκε από την Υπεραγία Θεοτόκο.[23] Στη διατύπωση «που σχηματίζει ένα αχώριστο και ασύγχυστα ενωμένο πραγματικό θείο-ανθρώπινο ον», η έκφραση «θείο-ανθρώπινο ον» είναι αντίστοιχη με αυτή του αιρετικού Σεβήρου της Αντιοχείας που υποστήριζε την «σύνθετη θεία και ανθρώπινη φύση».[24] Ο Κόπτης Πατριάρχης Shenouda ΙΙΙ στο βιβλίο του Η Φύση του Χριστού, μιλά για «μία φύση του Χριστού» και «μόνο μία θεία-ανθρώπινη φύση», ακολουθώντας την αιρετική τοποθέτηση του Σεβήρου.[25]Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός δηλώνει ότι «οι φύσεις του Κυρίου είναι υποστατικά ενωμένες χωρίς [να αναμειγνύονται], με κάθε μία φύση να διατηρεί την δική της διάκριση».[26]

Με βάση τα παραπάνω στοιχεία αποδεικνύεται ότι οι Αντι-Χαλκηδόνιοι εξακολουθούν να είναι Μονοφυσίτες κατά την Χριστολογία τους και να βρίσκονται υπό το ανάθεμα της Δ΄ και των μεταγενέστερων Οικουμενικών Συνόδων. Αυτή η θέση αποτελεί και το συμπέρασμα του Ορθοδόξου θεολόγου Dr. Jean-Claude Larchet, που τοποθετείται σχετικά, μετά από ενδελεχή μελέτη, στο βιβλίο Person and Nature (Πρόσωπο και Φύση).[27] Παρόμοια θεολογική ανάλυση ανέλαβε η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Γεωργίας, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα και δήλωσε ότι οι λεγόμενες «Συμφωνίες Chambesy», η «Συμφωνία Balamand» και το Προσύμφωνο του 1991 με τους Μονοφυσίτες, είναι απαράδεκτες από Ορθοδόξου Δογματικής απόψεως.[28]

Βασιζόμενοι στη δήλωση της Γεωργιανής Εκκλησίας και σε πλήθος άλλες θεολογικές δηλώσεις, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι «Συμφωνίες Chambesy» (1989 και 1990) και το Συνοδικό Γράμμα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Αντιοχείας το 1991, εμπεριέχουν Εκκλησιολογικές και Χριστολογικές αιρέσεις.[29] Το Συνοδικό Γράμμα του 1991 επίσης επέτρεπε την συν-κοινωνία και τον συνεορτασμό με τους Μονοφυσίτες, όπως δείχνουν οι ακόλουθες αποφάσεις.

• «Και οι δύο Εκκλησίες, οφείλουν να απέχουν από την αποδοχή οποιουδήποτε πιστού από τη μία Εκκλησία να συμμετέχει στην άλλη»… (Νο 3),
• «Συναντήσεις μεταξύ των δύο Εκκλησιών, θα γίνονται σε επίπεδο των Συνόδων τους…» (Νο 4),
• Εάν οι επίσκοποι των δύο Εκκλησιών συμμετέχουν σε ένα άγιο βάπτισμα ή σε μία εξόδιο ακολουθία, θα προεδρεύει αυτός, στην Εκκλησία του οποίου ανήκει ο βαπτισθείς ή ο κεκοιμημένος» (Νο 6),
• «Ο κανόνας [του συνεορτασμού] δεν ισχύει για τον συνεορτασμό σε θεία λειτουργία» (Νο 7),
• «[Ο κανόνας του συνεορτασμού που] ισχύει για τους επισκόπους ισχύει εξίσου και για τους ιερείς και των δύο Εκκλησιών» (Νο 8),
• «Σε τοποθεσίες που υπάρχει μόνο ένας ιερέας, από οποιαδήποτε Εκκλησία, θα εορτάζει τις ακολουθίες για τους πιστούς και των δύο Εκκλησιών, συμπεριλαμβανομένης της θείας λειτουργίας, των
• ποιμαντικών υποχρεώσεων και καθηκόντων και του ιερού γάμου…» (Νο 9),
• «Εάν δύο ιερείς από τις δύο Εκκλησίες βρεθούν σε μία τοποθεσία όπου υπάρχει μία μόνο Εκκλησία, θα κάνουν χρήση των εγκαταστάσεών της εκ περιτροπής» (Νο 10),
• «Αν τύχει ένας επίσκοπος μίας Εκκλησίας και ένας ιερέας από την αδελφή Εκκλησία να συλλειτουργούν…» (Νο 11) και
• «Οι ανάδοχοι (στη βάπτιση) και οι μάρτυρες στο μυστήριο του γάμου μπορούν να είναι επιλεγμένα μέλη της αδελφής Εκκλησίας» (Νο 13).[30]

Όπως προαναφέρθηκε στην παρούσα επιστολή, την Κυριακή της Ορθοδοξίας, στη μικρή μας ενορία του Αγίου Εδουάρδου του Μάρτυρος και της Αγίας Παρασκευής της Ρωμαίας στο Liverpool, αναγιγνώσκουμε τα αναθέματα εναντίον όλων των αιρέσεων, που συμπεριλαμβάνουν:

• «Τον Ιάκωβο τον Αρμένιο, τον Διόσκορο Αλεξανδρείας και τον Σεβήρο, τον Σέργιο, τον Παύλο και τον Πύρρο, καθώς και τον Σέργιο τον μαθητή του Λυκοπέτρου: Ανάθεμα!»
• «Προς τους πεσόντες και αντικανονικούς Πατριάρχες, που αρνούνται την Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο, Καρεκίν Β΄ Ἀρμενίας, Θεοδώρῳ Β΄Αἰγύπτου, Αμπούνα Ματθίας Αἰθιοπίας, Ἰγνατίῳ-Ἐφραίμ Β΄ Συροϊακωβιτῶν, Βασιλείῳ-Θωμᾷ Ματθαίῳ Γ΄ Μαλανκάρα-Ἰνδιών, που λανθασμένα αποκαλούνται ‘ορθόδοξοι’ και αυτούς που κοινωνούν μαζί τους: Ανάθεμα!»
• «Σε όσους αρνούνται την Δ΄, Ε΄ και Στ΄ Ιερά Οικουμενική Σύνοδο, τους Μονοφυσίτες, τους Μονοθελητές και τους Μονενεργητές: Ανάθεμα!» και 
• «Προς τους Ευτυχιανούς, Ιακωβίτες και Αρτζιβουρίτες: Ανάθεμα!» [31]

Υπάρχουν περιπτώσεις οικογενειών μεικτού γάμου, μεταξύ Ορθοδόξων και Μονοφυσιτών, όπου ο Μονοφυσίτης σύζυγος κοινωνεί στην Ορθόδοξη ενορία. Παρατηρείται το φαινόμενο αυτό και στην δική μας Αρχιεπισκοπή του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας;

Μία άλλη ερώτηση που θα θέλαμε να υποβάλλουμε, με κάθε ταπείνωση και υπακοή, είναι εάν υπάρχουν σχέδια στη Σύνοδο της Εκκλησίας της Αντιοχείαςαναφορικά με την επαναξιολόγηση της Συνοδικής Απόφασης του 1991 και των «Συμφωνιών Chambesy» που οδήγησαν σε αίρεση και βλασφημία κατά της Δ΄, Ε΄, Στ΄ και Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου; 

Στη μικρή και ταπεινή μας ενορία ονομάζουμε τα ανωτέρω αναθέματα. Υπάρχουν επίσης στο Διαδίκτυο στα Ελληνικά, στα Αγγλικά και στα Ρουμανικά.[32]Αυτά τα ερωτήματα μου γεννήθηκαν όταν άκουσα για την αποκατάσταση της κοινωνίας με την Εκκλησία της Ιερουσαλήμ, η οποία έγινε χωρίς να δοθούν εξηγήσεις σε δογματική και κανονική βάση. Το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει στο πιθανό συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν πραγματικές ανησυχίες για τόσο σημαντικά δογματικά ζητήματα, αλλά δεν επιθυμούμε να προβούμε σε δικά μας συμπεράσματα.

3.Αποδοχή του ετερόδοξου ‘βαπτίσματος’ στο Όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος

Θα θέλαμε επίσης να ερωτήσουμε ταπεινά εάν η δήλωση σε πολλά αγγλικά λειτουργικά βιβλία και η δήλωση του Μητροπολίτη της Αρχιεπισκοπής της Βορείου Αμερικής το 2018, σχετικά με την υποδοχή των ετεροδόξων στην Εκκλησία για το Άγιο Χρίσμα ισχύει.[33]Τέτοιες δηλώσεις επιβεβαιώνουν ότι προϋπόθεση της υποδοχής είναι οι ετερόδοξοι να πιστεύουν στην Αγία Τριάδα και να έχουν «βαπτιστεί με ύδωρ στο όνομα της Αγίας Τριάδος» και εξαιτίας αυτού, το ‘βάπτισμα’ δεν μπορεί να επαναληφθεί.

Ο Αποστολικός Κανόνας 47 απαγορεύει την επανάληψη ενός αληθινού Ορθοδόξου βαπτίσματος στην Ορθόδοξη πίστη και μορφή (τριττή κατάδυση)[34]. Ο 1^ος Κανόνας του Αγίου Βασιλείου και η Γ΄ Σύνοδος της Καρχηδόνος υπό τον Άγιο Κυπριανό (258), η οποία έχει επικυρωθεί από τον 2^ο Κανόνα της ἐν Τρούλλῳ Ἁγίας καὶ Οἰκουμενικῆς Πενθέκτης Συνόδου και με Οικουμενική ισχύ, απαιτεί επίσης όλοι οι αιρετικοί να βαπτισθούν στην Ορθόδοξη Εκκλησία.[35]

Η τελευταία επίσημη Διορθόδοξη Δήλωση για την υποδοχή των αιρετικών έγινε το 1755 στη Σύνοδο των Πατριαρχών της Ανατολής, που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, και η οποία ισχύει μέχρι σήμερα.[36].Η Αγία Σύνοδος της Εκκλησίας της Αντιοχείας, τον Ιούλιο του 1933 εξέδωσε Συνοδική Απόφαση (αρ. 8), δηλώνοντας ότι όλοι οι αιρετικοί πρόκειται να βαπτισθούν, Απόφαση που υιοθέτησε τον όρο του 1755.[37]

Υπάρχουν επίσης κληρικοί ορισμένων τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών που έγιναν δεκτοί μόνο με το Χρίσμα. Δυστυχώς δεν τους δόθηκε η ευκαιρία να ξαναγεννηθούν μέσω του ύδατος και της επιφοιτήσεως του Αγίου Πνεύματος στην Ορθόδοξη Εκκλησία.

Εν κατακλείδι, θα θέλαμε να ρωτήσουμε με ταπεινοφροσύνη, ποια είναι η θέση της Εκκλησίας της Αντιοχείας σε όλα αυτά τα θέματα που αναφέρθηκαν ανωτέρω. Είναι η πρόθεσή της να πολεμήσει ενάντια σε όλες τις αιρέσεις με: αποχώρηση από το Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών, καταδικάζοντας τη λεγόμενη Σύνοδο της Κρήτης, ακυρώνοντας και καταδικάζοντας τις ονομαζόμενες «Συμφωνίες Chambesy» (1989 και 1990) και τη Συνοδική Συμφωνία του 1991 για αλληλο-κοινωνία με τους Μονοφυσίτες, επισημοποιώντας τα αναθέματα προς καταδίκη όλων των αιρέσεων, συμπεριλαμβανομένων των Μονοθελητών/Μονοφυσιτών, των Παπικών, των Προτεσταντών, την παγκόσμια αίρεση του οικουμενισμού, τις Εκκλησιολογικές και Χριστολογικές αιρέσεις της αναφερομένης ως Συνόδου της Κρήτης και την αποδοχή κάθε αιρετικού, ο οποίος προσέρχεται στην Εκκλησία με το Άγιο Ορθόδοξο Βάπτισμα; 

Περιμένουμε με ταπεινότητα την απάντησή σας σε αυτά τα θεολογικά θέματα που είναι κρίσιμα για τη σωτηρία των ψυχών.

Ασπαζόμενοι τη δεξιά σας και ζητώντας την ευλογία σας και τις προσευχές σας.

Με όλη μου την εν Χριστώ αγάπη,

Πρωτοπρεσβύτερος 

Matthew Vulcanescu

Parish of St. Edward the Martyr and St. Paraskevi of Rome

Antiochian Archdiocese of the British Isles and Ireland.

Κοινοποίηση: Ιερά Σύνοδος του Ελληνορθοδόξου Πατριαρχείου Αντιοχείας και πάσης Ανατολής.

Επιστολή προς τον Πατριάρχη Ιωάννη Αντιοχείας-Π. Patrick Ramsey

Μακαριότατε Πατριάρχη Ιωάννη Αντιοχείας,

Ευλογείτε!

Εν συνεχεία της επιστολής του Πρωτοπρεσβυτέρου Ματθαίου, θα ήθελα με τη σειρά μου να καταθέσω με την παρούσα σκέψεις για θέματα παρεμφερή, για τα οποία έχει κάνει ήδη λόγο ο Πρωτοπρεσβύτερος με την επιστολή του.

Ήρθαμε ομού, με ευγνωμοσύνη, στην επισκοπή του Μητροπολίτη Σιλουανού στο Ηνωμένο Βασίλειο, να παραμείνουμε μόνιμα, για να συνεχίσουμε ως πρεσβύτεροι της Αγίας Εκκλησίας τον καλό αγώνα για την εδραίωση της πίστης και με την βοήθεια του Αγίου Πνεύματος, να ποιμάνουμε ορθά τους πιστούς που βρίσκονται υπό τη δική μας φροντίδα. Το εγχείρημα αυτό γίνεται με ενότητα και σε συνεργασία με τον Μητροπολίτη Σιλουανό και με τη μεγάλη Έδρα των Αγίων Πέτρου και Παύλου στην Αντιόχεια, της οποίας είστε εσείς τώρα Επίσκοπος και Πατριάρχης. Επιδιώκουμε να διατηρήσουμε μία πίστη, μία ελπίδα υπό του ενός και μόνου Κυρίου, σε μία Εκκλησία, δια του ενός βαπτίσματος, όλοι μαζί, διατηρώντας τις ίδιες αρχές και αξίες και μετέχοντας με το ίδιο πνεύμα στη θεία Ευχαριστία. 

Τον τελευταίο καιρό άρχισαν να δημιουργούνται ερωτήματα αναφορικά με το κατά πόσο τηρούμε τους Αποστολικούς Κανόνες σχετικά με τα ανωτέρω επιμέρους σημεία. Έχουμε κοινή άποψη στη Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, κοινή πίστη και ελπίδα, έχοντας βαπτισθεί με ένα βάπτισμα και μετέχοντας στην μία Ευχαριστία; Διατηρούμε την Αποστολική Παράδοση όπως μας παραδόθηκε από τους Αποστόλους και εν συνεχεία από τους Αγίους Πατέρες, όπως επιβεβαιώνεται από τους Κανόνες και τις Αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων με την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος της Αληθείας; Ερωτήματα εγείρονται ακόμη και σχετικά με τις Μείζονες Έδρες, τους βράχους της Εκκλησίας, την σταθερότητα της κοινωνίας μας και της πίστης μας, όπως ακριβώς την ομολόγησε ο Άγιος Πέτρος στον Κύριο. Υπάρχουν λόγοι να αμφισβητηθεί εάν η Μείζων Έδρα της Κωνσταντινουπόλεως, της Νέας Ρώμης, που έχει κληρονομήσει τα προνόμια της Ρώμης, η πρώτη των Εδρών μαζί με την Αλεξάνδρεια και την Αντιόχεια, έχει απομακρυνθεί από το στενό μονοπάτι που ακολούθησαν οι Πατέρες, καθώς έχει ανακηρύξει τη πρόσφατη σύνοδο που έγινε στην Κρήτη ως Μεγάλη και Αγία Σύνοδο, ισότιμη με τις Θεόπνευστες Οικουμενικές Συνόδους. Γνωρίζουμε όμως, ότι το Μέγα Πατριαρχείο της Αντιοχείας δεν συμμετείχε σε αυτή τη σύνοδο.

Λαμβανομένου αυτού υπόψη, δέχεται το Πατριαρχείο της Αντιοχείας τη σύνοδο της Κρήτης εν έτει 2016 ως Οικουμενική Σύνοδο, εμπνευσμένη από το Άγιο Πνεύμα; Εάν όχι, δεδομένου ότι ισχυρίζεται ότι έχει ισχύ που είναι δεσμευτική για όλους τους πιστούς, έχει το Πατριαρχείο Αντιοχείας πρόθεση να αρνηθεί το καθεστώς της συγκεκριμένης συνόδου, όπως οι Πατέρες πολέμησαν εναντίον των συνόδων της Εφέσου το 449μ.Χ. και της Ιερείας το 754μ.Χ., που ισχυρίζονταν ότι είναι Οικουμενικές Σύνοδοι; Επιπροσθέτως, εάν η σύνοδος της Κρήτης δεν γίνει αποδεκτή, ποιοι είναι οι λόγοι απόρριψής της, όπως: είναι μόνο το γεγονός ότι δεν είχε συσταθεί σωστά ως Οικουμενική Σύνοδος, λόγω έλλειψης της παρουσίας ή της εξαρχίας σας ή διότι τα όσα αποφάνθηκε η σύνοδος ήταν ασυνεπή με την Παράδοση της Εκκλησίας, όπως μαρτυρείται από τις προηγούμενες Οικουμενικές Συνόδους;

Επίσης, αποδέχεται ο Πατριάρχης Αντιοχείας το δικαίωμα του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως να συγκαλέσει μία Οικουμενική Σύνοδο, η οποία σύγκληση γινόταν ιστορικά με υπακοή στην εξουσία του Αυτοκράτορα ως πολιτικού ηγέτη της Αυτοκρατορίας και όχι σύμφωνα με την εξουσία κάποιου επισκόπου, ακόμη και αυτού της Ρώμης; 

Αναφορικά με άλλα θέματα σχετικού ενδιαφέροντος: Δεν είμαι βέβαιος για την επίσημη θέση του Πατριάρχη Αντιοχείας αναφορικά με τις αντιχαλκηδονιακές κοινότητες στην επικράτειά του. Αυτό το θέμα προκαλεί κάποιο σκάνδαλο μεταξύ των πιστών εδώ και μερικοί μπαίνουν στον πειρασμό να ενταχθούν στους σχισματικούς εξαιτίας αυτού του γεγονότος. Άραγε το Πατριαρχείο της Αντιοχείας εξακολουθεί να επιβεβαιώνει τα διατάγματα, τις καταδίκες και τους Κανόνες της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου; Ισχύει η θέση ότι οι αντιχαλκηδονιακές κοινότητες έχουν επισήμως υπογράψει έγγραφα αναθεματίζοντας εκείνους που αναθεματίστηκαν στην Χαλκηδόνα όπως τον Διόσκορο και τον Σεβήρο σύμφωνα με τον 95^ο Κανόνα της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου; Έχουν οι αντιχαλκηδονιακές κοινότητες υπαχθεί στους επισκόπους του Πατριαρχείου και αποκήρυξαν τον διαχωρισμό τους από την ιεραρχία σύμφωνα με τον 8^ο Κανόνα της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου στην Νίκαια; Υπάρχουν ορισμένες «συμφωνίες» έγγραφες στην Γενεύη στις αρχές του 1990 που δείχνουν άρση των αναθεμάτων και συνέχιση των χωριστών ιεραρχιών ενώ υπάρχει παράλληλα συνεορτασμός. Πώς αυτού του είδους οι συμφωνίες συνάδουν με τις Οικουμενικές Συνόδους; 

Εάν υπάρχει κάποια αναγκαία Οικονομία για αυτή την κατάσταση, περιορίζεται η αναγκαιότητα της Οικονομίας σε μία συγκεκριμένη περιοχή ή ισχύει για όλες τις περιοχές, όπως για παράδειγμα το Ηνωμένο Βασίλειο ή τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής;

Στη συνέχεια, δεδομένου του σχίσματος με την Ιερουσαλήμ εξαιτίας του επισκόπου του Κατάρ, ο οποίος παραβίασε την εδαφική δικαιοδοσία του Πατριάρχη Αντιοχείας ως Πατριάρχη της Ανατολής, σε ποια βάση το Πατριαρχείο της Αντιοχείας έχει επισκόπους και επισκοπές στη Δύση, όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο ή στις ΗΠΑ; Αδυνατεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο να διοικεί τις περιοχές αυτές; Υπάρχει κανόνας ο οποίος να λέει ότι επειδή η Παλαιά Ρώμη έπεσε σε αίρεση ότι η Δύση έγινε κοινό έδαφος όλων χωρίς κανένα εδαφικό κανόνα;

Εξακολουθεί η Εκκλησία της Αντιοχείας να αναγνωρίζει τον 95^ο Κανόνα της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου, που αναφέρει ότι όλοι οι αιρετικοί που δεν κατονομάζονται θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως Έλληνες, δηλαδή ειδωλολάτρες, μέσω του βαπτίσματος; Αποδέχεται το Πατριαρχείο της Αντιοχείας τη διδασκαλία του Μεγάλου Βασιλείου όταν δηλώνει ότι:

«Πού διαφαίνεται πως είμαστε χριστιανοί; Μέσω της πίστης μας, θα ήταν η καθολική απάντηση. Και με ποιον τρόπο σωζόμαστε; Σαφώς με την αναγέννηση μέσω της χάριτος που μας δόθηκε με το βάπτισμά μας… Είτε ένας άνθρωπος έφυγε από αυτή τη ζωή χωρίς βάπτισμα είτε δέχθηκε βάπτισμα το οποίο υπολείπεται σε κάποιες από τις προϋποθέσεις που θέτει η Παράδοση, η απώλεια είναι η ίδια». (Άγιος Βασίλειος ο Μέγας, Περί Αγίου Πνεύματος, κεφάλαιο 10) και

«Στις τρεις καταδύσεις, λοιπόν, και με τρεις επικλήσεις, το μέγα μυστήριο του βαπτίσματος τελείται, για να γίνει απόλυτα κατανοητό ότι ο παλαιός άνθρωπος απέθανε και αναδύθηκε, κατά την παράδοση της θείας γνώσης, ο βαπτισμένος άνθρωπος με την ψυχή του πεφωτισμένη» (Κεφάλαιο 15);

Επίσης, απαιτείται από τους ιερείς που ανήκουν στο Πατριαρχείο της Αντιοχείας να λαμβάνουν ενυπόγραφα έγγραφα από αυτούς που θα εισαχθούν στην Εκκλησία, τα οποία να αναθεματίζουν την αίρεσή τους και όλες τις αιρέσεις, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που καταδικάστηκαν στην Χαλκηδόνα, από όσους εισέρχονταν στην Εκκλησία, σύμφωνα με τον 7^ο Κανόνα της Β΄ Οικουμενικής Συνόδου, τον 95^ο Κανόνα της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου και τον 8^ο Κανόνα της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου που αναφέρουν ότι «Πάνω απ’ όλα, είναι αναγκαίο για αυτούς να ομολογήσουν εγγράφως, για το πνεύμα, ότι θα συμφωνήσουν και θα τηρήσουν τα δόγματα της Μίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας… Έτσι ώστε να τηρούν τα δόγματα της Καθολικής εκκλησίας σε όλα»;

Υπάρχει δικαίωμα προσφυγής στο Πατριαρχείο χωρίς προκατάληψη εάν κάποιος διαφωνεί με τον δικό του επίσκοπο; Γιατί το Πατριαρχείο Αντιοχείας έχει ακολουθήσει την απόφαση του Οικουμενικού Πατριάρχη τον περασμένο αιώνα να προάγει στον βαθμό του μητροπολίτη όλους τους επισκόπους, και με τον τρόπο αυτό ουσιαστικά να αρνείται τα νόμιμα δικαιώματα των μητροπολιτών να χειροτονούν επισκόπους στις επαρχίες τους, με τον Πατριάρχη ουσιαστικά να αναλαμβάνει τις χειροτονίες όλων των επισκόπων, κάνοντας όλους μητροπολίτες;

«Ορίζεται έτσι ώστε μόνο οι Μητροπολίτες… θα χειροτονούνται από τον ιερότατο θρόνο της αγιοτάτης Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως… έκαστος Μητροπολίτης… μαζί με τους Επισκόπους της επαρχίας, θα χειροτονεί τους Επισκόπους της επαρχίας, όπως ακριβώς ορίζεται από τους θείους Κανόνες» (28^ος Κανόνας της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου).

Αυτή η πρακτική βλάπτει τις κατά τόπους Εκκλησίες γιατί εμποδίζει τη δημιουργία τοπικών συνόδων σε κάθε έθνος, με στόχο να διαχειρίζονται τις δικές τους υποθέσεις, στη δική τους γλώσσα, ενώ παραμένουν σε επικοινωνία με και υπό την καθοδήγηση των αρχαίων Πατριαρχών. Επίσης τις εξαναγκάζει να διοικούνται από επισκόπους που είναι ξένοι προς τον τοπικό πολιτισμό και δεν μπορούν να ανταποκριθούν επαρκώς στις τοπικές ανάγκες, καθώς υπάρχει μόνο η Πατριαρχική Σύνοδος και όλοι οι επίσκοποι οφείλουν να ομιλούν την τοπική γλώσσα του Πατριάρχη. Επίσης, η πρακτική αυτή αποτρέπει την καθιέρωση τοπικών εθίμων από τοπική σύνοδο στο συγκεκριμένο έθνος, με αποτέλεσμα η αποστολή να καταλήξει σε μεταστροφή σε μία εθνική κουλτούρα όπως επίσης και στην Ορθόδοξη Πίστη. Αυτό αποτελεί σκάνδαλο σε μέρη όπως είναι το Ηνωμένο Βασίλειο και μερικοί άνθρωποι δεν εισέρχονται στην Ορθόδοξη Εκκλησία γιατί πιστεύουν ότι είναι μόνο μία εθνική Εκκλησία για Έλληνες, Ρώσους ή Άραβες.

Εν κατακλείδι, πώς οφείλουμε να έχουμε μία πίστη, υπό έναν Κύριο, με ένα βάπτισμα, με μία ελπίδα σε μία Εκκλησία, ενωμένοι γύρω από μία Μείζονα Έδρα στον θρόνο της οποίας κάθεστε εσείς, παρά με την αποδοχή των ίδιων Οικουμενικών Συνόδων, την πίστη στο ίδιο δόγμα Πίστεως, την καταδίκη των ίδιων αιρέσεων και την υπακοή στους ίδιους κανόνες; Πώς είναι δυνατόν οι Εκκλησίες να είναι ενωμένες σε πολλά έθνη χωρίς αυτή την κοινή ομολογία και κοινή υπακοή; Πώς μπορούμε να είμαστε ενωμένοι με τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό ο οποίος είναι το «παρελθόν, το νυν και το επέκεινα» εάν δεν διατηρούμε την Αποστολική Παράδοση που μεταλαμπαδεύθηκε σε μας από τους Πατέρες και όπως μαρτυρείται από τις Θεόπνευστες Οικουμενικές Συνόδους και από τους Αγίους Πατέρες σε μία μόνιμη και καθολική ομολογία του ίδιου Χριστού που είναι έτσι παρών στην Εκκλησία; Πώς μπορεί μία Εκκλησία να γίνει τοπική σε κάθε μέρος εάν δεν έχει τη δυνατότητα τοπικής συνόδου ή τοπικούς επισκόπους αλλά μάλλον ένα συνονθύλευμα επισκόπων από διαφορετικά έθνη εκτός των κανονικών τους περιοχών, διαχωρισμένων μεταξύ τους εξαιτίας των διαφορετικών εθνικών τους εθίμων;

Μία απάντηση στα ανωτέρω θα εκτιμάτο πολύ, ώστε να γνωρίζουμε εάν πράγματι είμαστε της ιδίας άποψης και των ιδίων πιστεύω με εσάς και τους επισκόπους του Πατριαρχείου, ότι κηρύττουμε ορθά το Ευαγγέλιο και ότι δεν αγωνιζόμαστε τον καλό αγώνα εις μάτην.

Αναμένω την απάντησή σας ως του ενθρόνου εις την Έδρα των Αγίων Πέτρου και Παύλου, των Αγίων Αποστόλων, τον βράχο της Πίστεως και το κέντρο της κοινωνίας των Εκκλησιών. 

Ασπαζόμενος την δεξιά σας και αιτώντας τις ιερές σας προσευχές. 

Ο ανάξιος εν Χριστώ πρεσβύτερος,

Ιερομόναχος Patrick (John) Ramsey

Ησυχαστήριον του Αγίου Γεωργίου

Ηνωμένο Βασίλειο.

[1] Πρ. 11, 26.

[2] Τον Ομότιμο Καθηγητή της Ορθοδόξου Δογματικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, κ. Δημήτριο Τσελεγγίδη, μαθητή του Πρωτοπρεσβυτέρου καθηγητή Ιωάννη Σ. Ρωμανίδη, τον Πρωτοπρεσβύτερο Θεόδωρο Ζήση, Ομότιμο Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τον κεκοιμημένο Πρωτοπρεσβύτερο Γεώργιο Μεταλληνό, Ομότιμο Καθηγητή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, τον Πρωτοπρεσβύτερο Peter Heers καθώς και τον Πρωτοπρεσβύτερο Αναστάσιο Γκοτσόπουλο. 

[3]  Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου, Θεολογικό Σεμινάριο με θέμα: «Αγία και Μεγάλη Σύνοδος: Μεγάλη Προετοιμασία, χωρίς Μεγάλες Προσδοκίες». Βουλγαρική Ορθόδοξος Εκκλησία, Συνάντηση του Βουλγάρου Πατριάρχη Νεοφύτου με τον καθηγητή Πρωτοπρεσβύτερο Θεόδωρο Ζήση (στα βουλγαρικά). Βουλγαρική Ορθόδοξος Εκκλησία, Συζήτηση με θέμα: «Η Ορθοδοξία σήμερα» πραγματοποιήθηκε στο κτίριο της Μητροπόλεως Σόφιας (στα βουλγαρικά). Ορθόδοξο Ήθος, Σύναξη κληρικών και μοναχών στη Μολδαβία. Παρακαλεί ο Πατριάρχης της Μόσχας να απορριφθεί η Κρήτη. Ορθόδοξο Ήθος, Εκκλησιαστική Αντιπροσωπία από την Ελλάδα συναντά τον Πατριάρχη και Ιεράρχες της Εκκλησίας της Γεωργίας. 

[4]Σχετικές βιντεοσκοπήσεις του Συνοδικού της Ορθοδοξίας έχουν αποσταλεί στην Εξοχότητά του τον Μητροπολίτη Σιλουανό της Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας: Vulcănescu, The Sunday of Orthodoxy 2022. Vulcănescu, The Sunday of Orthodoxy 2023.

[5]  Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας και πάσης Ανατολής, Ανακοίνωση της Γραμματείας της Ιεράς Συνόδου Αντιοχείας, 6 Ιουνίου 2016.Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας και πάσης Ανατολής, Ανακοίνωση της Γραμματείας της Ιεράς Συνόδου Αντιοχείας, 27 Ιουνίου 2016.

[6] Ρωσική Ορθόδοξος Εκκλησία, Ψηφίσματα της Ιεράς Επισκοπικής Συνόδου της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας (29 Νοεμβρίου – 2 Δεκεμβρίου 2017). Βουλγαρική Ορθόδοξος Εκκλησία, Η Τελική Απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Βουλγαρικής Ορθοδόξου Εκκλησίας αναφορικά με τη Σύνοδο της Κρήτης (2016) και το κείμενο «Σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας με τον Υπόλοιπο Χριστιανικό Κόσμο» (στα βουλγαρικά). Πατριαρχείο Γεωργίας, Πρακτικά της Συνόδου αναφορικά με την Μεγάλη και Ιερά Σύνοδο (στα γεωργιανά).

[7] Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας και πάσης Ανατολής, Ανακοίνωση της Γραμματείας της Ιεράς Συνόδου της Αντιοχείας, 27 Ιουνίου 2016, ό.π.

[8] Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας και πάσης Ανατολής, Ανακοίνωση της Γραμματείας της Ιεράς Συνόδου της Αντιοχείας, 21 Οκτωβρίου 2023.

[9] Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας και πάσης Ανατολής, Ανακοίνωση της Γραμματείας της Ιεράς Συνόδου της Αντιοχείας, 27 Ιουνίου 2016, ό.π. Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας και πάσης Ανατολής, Ανακοίνωση της Γραμματείας της Ιεράς Συνόδου της Αντιοχείας, η οποία δημοσιεύθηκε στις 9 Ιουνίου 2017.

[10] 2^ος Κανόνας της Β΄ Οικουμενικής Συνόδου, 8^ος Κανόνας της Γ΄ Οικουμενικής Συνόδου, Διάταγμα περί δικαιοδοσίας της Ιερουσαλήμ και της Αντιοχείας, 7^η Συνεδρία της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου: Schaff, NPNF, 14:348, 442 & 490.

[11]  World Council of Churches, Constitution and Rules of the World Council of Churches.

[12] Βλ. επίσης, Vulcănescu, Confession of the Orthodox Faith against all heresies by His Eminence Damianos, Archbishop of Sinai.

[13] Παρ.19: «Είναι βαθιά πεποίθησή τους, ότι οι εκκλησιολογικές προϋποθέσεις του 1950 της Δήλωσης του Τορόντο… είναι υψίστης σημασίας για τη συμμετοχή των Ορθοδόξων στη Σύνοδο». Ιερά και Μεγάλη Σύνοδος, «Σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας με τον Υπόλοιπο Χριστιανικό Κόσμο».

[14] Βλ. επίσης. Ιερά Μονή Παντοκράτορος, Μελισσοχωρίου, Επιστολή Διαμαρτυρίας προς την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος αναφορικά με την απόφαση του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών στο Busan (στα ελληνικά).

[15] Ioniță, The Decisions of the Pan-Orthodox Meetings From 1923 to 2009, 151-154 (στα ρουμανικά). Vulcănescu, The official anathema of the ROCOR against ecumenism. Heers, The 1998 Synodical Decision of the Orthodox Church of Georgia on the Chambesy and Balamand Agreements. Vulcănescu, Confession of the Orthodox Faith against all heresies by His Eminence Damianos, Archbishop of Sinai, ό.π. Μητροπολίτης Πειραιώς, Σταματήστε τους άκαρπους διαλόγους με τους αιρετικούς (στα ελληνικά). Σύναξις Ορθοδόξων Κληρικών και Μοναχών, Ορθόδοξος Τύπος, 1984:1 & 6.

[16]  Vulcănescu, Συζήτηση με τον Γέροντα Γαβριήλ αναφορικά με το Συμβούλιο της Κρήτης. Vulcănescu, Πρεσβύτερος Γαβριήλ ο Αθωνίτης: Η Σύνοδος της Κρήτης έπεσε σε Χριστολογική αίρεση (στα ελληνικά).

[17] Παπαδάκης, Οι αγώνες των Μοναχών για την Ορθοδοξία (στα ελληνικά).

[18] Vulcănescu, The Sunday of Orthodoxy 2023, παρ. 25-27 & 30-36, ό.π.

[19] Οι Αντι-Χαλκηδόνιοι Μονοφυσίτες είναι: οι Σύροι-Ιακωβίτες, οι Malankara-Ιακωβίτες (Ινδοί), οι Αρμένιοι, οι Κόπτες, οι Tewahedo-Αιθίοπες και οι Tewahedo-Ερυθραίοι.

[20] Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας και πάσης Ανατολής, Ανακοίνωση της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αντιοχείας αναφορικά με τις Σχέσεις μεταξύ Ανατολής και Συριακών ‘Ορθοδόξων’ Εκκλησιών.

[21] Zizis, Letter to Patriarch Daniel (στα ρουμανικά).

[22] Kapsanis, Contemporary Iconoclasts; Marinides, Chalcedonian Orthodoxy and Anti-Chalcedonian Heterodoxy. The Sacred Community of Mount Athos, Concerning the Dialogue Between the Orthodox and Non-Chalcedonian Churches.

[23] Joint Commission, First Agreed Statement.

[24] Αναφορά στο Ζήσης, Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός και η ‘Ορθοδοξία’ των Αντι-Χαλκηδονίων’. Μαρινίδης, Χαλκηδονιακή Ορθοδοξία και Αντι-Χαλκηδονιακή Ετεροδοξία.

[25] Shenouda III, The Nature of Christ, κεφ.3.

[26]  Chase, St. John of Damascus: Writings, 284 (η έμφαση έχει προστεθεί).

[27] Larchet, Person and Nature (στα Γαλλικά).

[28]Heers, The 1998 Synodical Decision of the Orthodox Church of Georgia on the Chambesy and Balamand Agreements, ό.π. Vulcănescu, We ask the Synod of the Romanian Orthodox Church to follow the example of the Orthodox Church of Georgia…(στα ρουμανικά).

[29]  Kapsanis, Contemporary Iconoclasts; The Sacred Community of Mount Athos, Concerning the Dialogue Between the Orthodox and Non-Chalcedonian Churches. Ζήσης, Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός και η ‘Ορθοδοξία’ των Αντι-Χαλκηδονίων’, ό.π. Γρηγοριάτης, Θεολογικές Σημειώσεις περί των προσφάτων προτάσεων για Διακοινοτική επικοινωνία μεταξύ Ορθοδόξων και Αντι-Χαλκηδονίων (στα ελληνικά). 

[30]Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας και πάσης Ανατολής, Ανακοίνωση της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αντιοχείας αναφορικά με τις Σχέσεις μεταξύ Ανατολής και Συριακών ‘Ορθοδόξων’ Εκκλησιών.

[31]Vulcănescu, The Sunday of Orthodoxy 2023, παρ.6, 8-10, ό.π.

[32]Vulcănescu, The Sunday of Orthodoxy 2023, o.π.

[33]Βλ. Επισήμως εγκεκριμένα βιβλία στα Αγγλικά του Αρχιεπισκόπου Βορείας Αμερικής: Najim & O’Grady, The Services of Initiation: Into the Holy Orthodox-Catholic and Apostolic Church, 91-93, υποσημ. 34. Hughes, The Service for the Chrismation of Converts into the Orthodox Faith, 4-8. Greek Orthodox Patriarchate of Antioch and All the East, Baptism: Baptism Given to All Persons; Antiochian Orthodox Christian Archdiocese of North America, Statement Regarding Reception of Converts to the Orthodox Christian Faith.

[34] Vulcănescu, Arguments on receiving the heterodox into the Orthodox Church, ό.π.

[35] Κανόνας της Γ΄ Συνόδου της Καρχηδόνος και 1^ος Κανόνας του Αγίου Βασιλείου. Orthodox Ethos, On the Reception of the Heterodox into the Orthodox Church, 80-81, 83-90.

[36] Orthodox Ethos, On the Reception of the Heterodox into the Orthodox Church, 301, o.π. Metallinos, I Confess One Baptism… 34.

[37] Lacombe, Échos d’Orient, 33:173, (Paris, 1934), 99 (στα γαλλικά). Orthodox Ethos, On the Reception of the Heterodox into the Orthodox Church, 299, ό.π.

Βιβλιογραφία

1. Agapios, Hieromonk & Nicodemus, Monk. The Rudder (Pedalion) of the Metaphorical Ship of the One Holy Catholic and Apostolic Church of Orthodox Christians. The Orthodox Christian Educational Society, 2005.
2. Antiochian Orthodox Christian Archdiocese of the British Isles and Ireland. Clergy Profiles. accessed 3 Nov. 2023. <https://www.antiochian-orthodox.com/clergy-profiles>.
3. Antiochian Orthodox Christian Archdiocese of North America. Statement Regarding Reception of Converts to the Orthodox Christian Faith. 20 Feb 2018, accessed 27 Oct. 2023. <http://ww1.antiochian.org/statement-regarding-reception-converts-orthodox-christian-faith>.
4. Bindley, Thomas H. The Oecumenical Documents of the Faith. Methuen & Co., 1899.
5. Bulgarian Orthodox Church. Среща на Българския патриарх Неофит с проф. протопрезв. Теодор Зисис [Meeting of the Bulgarian Patriarch Neophyte with Professor Protopresbyter Theodore Zisis] (in Bulgarian), 17 May 2016. accessed 3 Nov 2023. <https://bg-patriarshia.bg/news/sreshta-na-balgarskia-patriarh-neofit-s-prof-protoprezv-teod>.
6. Bulgarian Orthodox Church. Беседа на тема: “Православието днес” се състоя в сградата на Софийска митрополия. [Discussion on the topic: “Orthodoxy today” took place in the building of Sofia Metropolis.] (in Bulgarian), 18 May 2016. accessed 3 Nov. 2023. <https://bg-patriarshia.bg/news/beseda-na-tema-pravoslavieto-dnes-se-sastoya-v-sgradata-na-s>.
7. Bulgarian Orthodox Church. Становище на Св. Синод относно Събора в Крит (2016) и текста „Отношенията на Православната Църква с останалия християнски свят.” [The Final Decision of the Holy Synod of the Bulgarian Orthodox Church on the Council in Crete (2016) and the text “Relations of the Orthodox Church with the Rest of the Christian World.”] (in Bulgarian), 15 Nov. 2016. accessed 28 Oct. 2023. <http://www.bg-patriarshia.bg/news/stanovishte-na-sv-sinod-otnosno-sabora-v-krit-2016-i-teksta>.
8. Bulgarian Orthodox Church. Обзор на международната конференция „свето-Йоанови Четения” – 9-11 юни 2017 г., гр. София. [Overview of the international conference ‘Saint John’s Readings’ – June 9-11, 2017, Sofia.] (in Bulgarian), 2017. accessed 25 Oct. 2023. <https://bg-patriarshia.bg/news/obzor-na-mezhdunarodnata-konferentsia-sveto-yoanovi-cheteniy>.
9. Carter, Samuel. St. Michael’s Church: Our Parish. accessed 3 Nov. 2023. <https://orthodoxinmidlands.blogspot.com/p/our-parish.html>. 
10. Chase, Frederic H., Jr. Saint John of Damascus: Writings. The Catholic University of America Press, 1999.
11. Church of England. Book of Common Prayer: Articles of Religion. accessed 30 Oct 2023. <https://www.churchofengland.org/prayer-and-worship/worship-texts-and-resources/book-common-prayer/articles-religion#V>.
12. Dix, Gregory, Dom. The Shape of the Liturgy. Continuum, 2005.
13. Dragas, George D., Protopresbyter. The 8th Ecumenical Council: Constantinople IV (879/880) and the Condemnation of the Filioque Addition and Doctrine, 1999. accessed 3 Nov. 2023. <https://www.oodegr.com/english/dogma/synodoi/8th_Synod_Dragas.htm>.
14. Greek Orthodox Patriarchate of Antioch and All the East. Statement of the Orthodox Church of Antioch on the Relations between the Eastern and Syrian ‘Orthodox’ Churches, 12 Nov 1991. accessed 28 Oct. 2023. <https://orthodoxjointcommission.wordpress.com/2014/06/27/statement-of-the-orthodox-church-of-antioch-on-the-relations-between-the-eastern-and-syrian-orthodox-churches/>
15. Greek Orthodox Patriarchate of Antioch and All the East. Statement of the Secretariat of the Holy Synod of Antioch, 6 June 2016. accessed 28 Oct. 2023. <https://www.antiochpatriarchate.org/en/page/statement-of-the-secretariat-of-the-antiochian-holy-synod-on-the-6th-of-june-2016/1436/>.
16. Greek Orthodox Patriarchate of Antioch and All the East. Statement of the Secretariat of the Holy Synod of Antioch, 27 June 2016. accessed 28 Oct. 2023. <https://www.antiochpatriarchate.org/en/page/statement-of-the-secretariat-of-the-holy-synod-of-antioch-balamand-27-june-2016/1448/>.
17. Greek Orthodox Patriarchate of Antioch and All the East. بيان صادر عن المجمع الأنطاكي المقدس البلمند، 9 حزيران 2017 [Statement of the Secretariat of the Holy Synod of Antioch issued 9 June 2017] (in Arabic), 2017. accessed 28 Oct. 2023. <https://www.antiochpatriarchate.org/ar/page/%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D9%86-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%B7%D8%A7%D9%83%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF-9-%D8%AD%D8%B2%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86-2017/1672/>.
18. Greek Orthodox Patriarchate of Antioch and All the East. Statement of the Holy Synod of Antioch, 21 Oct. 2023, accessed 31 Oct. 2023, <https://www.antiochpatriarchate.org/en/page/statement-of-the-holy-synod-of-antioch-2023/2617/>
19. Greek Orthodox Patriarchate of Antioch and All the East. Baptism: Baptism Given to All Persons. accessed 30 Oct. 2023. <https://www.antiochpatriarchate.org/en/page/baptism/2522/>. 
20. Grigoriatis, Luke, Hieromonk. Θεολογικές Επισημάνσεις Σε Πρόσφατες Προτασείς Για Μυστηριακή Διακοινωνία Ορθοδόξων Και Αντιχαλκηδονιών [Theological Notes On Recent Proposals For Inter-Communion Orthodox And Anti-Chalcedonians] (in Greek), 14 Sept. 2011. accessed 11 Nov. 2023. <https://www.imgrigoriou.gr/epikaira/Oikoumenismos/THEOLOGIKES_EPISIMANSEIS.pdf>. 
21. Heers, Peter, Protopresbyter. The Ecclesiological Renovation of Vatican II: An Orthodox Examination of Rome’s Ecumenical Theology Regarding Baptism and the Church. Uncut Mountain Press, 2015.
22. Heers, Peter, Protopresbyter. The 1998 Synodical Decision of the Orthodox Church of Georgia on the Chambesy and Balamand Agreements. 24 Nov. 2016, accessed 26 Oct. 2023. <https://www.orthodoxethos.com/post/the-1998-synodical-decision-of-the-orthodox-church-of-georgia-on-the-chambessy-and-balamand-agreemen>.
23. Holy and Great Council. ‘Relations of the Orthodox Church with the Rest of the Christian World’, 2016. accessed 26 Oct. 2023. <https://www.holycouncil.org/rest-of-christian-world>. 
24. Holy Monastery of Pantokrator of Melissochori. Υπόμνημα πέντε Μητροπολιτών κατά των αποφάσεων του Π.Σ.Ε. εν Πουσάν [Letter of Protest to the Holy Synod of the Church of Greece on the WCC decision in Busan] (in Greek), 30 Apr. 2014. accessed 26 Oct. 2023. <https://www.impantokratoros.gr/D416764F.el.aspx>.
25. Holy Monastery of Pantokrator of Melissochori. Θεολογική Ημερίδα με θέμα “Αγία και Μεγάλη Σύνοδος: Μεγάλη προετοιμασία χωρίς προσδοκίες [Theological Seminar on “Holy and Great Synod: Great preparation without expectations] (in Greek), 2016. accessed 3 Nov. 2023. <https://www.impantokratoros.gr/5E07B653.el.aspx>.
26. Holy See. Catechism of the Catholic Church, 4 Nov. 2003. accessed 30 Oct. 2023. <https://www.vatican.va/archive/ENG0015/__P17.HTM>.
27. Holy See, Dicastery for promoting Christian Unity. Uniatism, Method Of Union Of The Past, And The Present Search For Full Communion, 23 June 1993, accessed 26 Oct. 2023. <http://www.christianunity.va/content/unitacristiani/en/dialoghi/sezione-orientale/chiese-ortodosse-di-tradizione-bizantina/commissione-mista-internazionale-per-il-dialogo-teologico-tra-la/documenti-di-dialogo/testo-in-lingua-inglese.html>.
28. Hughes, Edward, V. Rev. The Service for the Chrismation of Converts into the Orthodox Faith. Antiochian Orthodox Christian Archdiocese of North America, Department of Liturgics and Translations, 1998. accessed 25 Oct. 2023. <https://st-philip.net/files/Resources/Chrismation-of-converts-for-reading.pdf>
29. Ioniță, Viorel, Presbyter Prof. Dr. Hotărârile Întrunirilor Panortodoxe Din 1923 Până În 2009: Spre Sfântul şi Marele Sinod al Bisericii Ortodoxe [The Decisions of the Pan-Orthodox Meetings From 1923 to 2009: Towards the Holy and Great Synod of the Orthodox Church] (in Romanian). Basilica, 2013.
30. Joint Commission Of The Theological Dialogue Between The Orthodox Church And The Oriental Orthodox Churches (Joint Commission). First Agreed Statement, 20-24 June 1989. accessed 28 Oct. 2023. <https://orthodoxjointcommission.wordpress.com/2013/12/14/first-agreed-statement-1989/>.
31. Joint Commission Of The Theological Dialogue Between The Orthodox Church And The Oriental Orthodox Churches (Joint Commission). Second Agreed Statement, 23-28 Sep. 1990. accessed 28 Oct. 2023. <https://orthodoxjointcommission.wordpress.com/2013/12/14/second-agreed-statement-1990/>.
32. Joint Commission Of The Theological Dialogue Between The Orthodox Church And The Oriental Orthodox Churches (Joint Commission). Recommendations On Pastoral Issues, 23-28 Sep. 1990. accessed 28 Oct. 2023.<https://orthodoxjointcommission.wordpress.com/2013/12/14/recommendations-on-pastoral-issues-1990/>.
33. Joint Commission Of The Theological Dialogue Between The Orthodox Church And The Oriental Orthodox Churches. (Joint Commission) Communique: Proposals for Lifting Anathemas (1993), 1-6 Nov 1993. accessed 28 Oct. 2023. <https://orthodoxjointcommission.wordpress.com/2013/12/14/proposals-for-lifting-anathemas-1993/>.
34. Kapsanis, George, Archimandrite. Contemporary Iconoclasm, 23 Mar. 2016. accessed 10 Nov. 2023.  <https://www.johnsanidopoulos.com/2016/03/contemporary-iconoclasts-archim-george.html>. 
35. Lacombe, J. Échos d’Orient, vol. 33, no. 173. (in French) Paris, 1934.
36. Larchet, Jean-Claude, Dr. Personne et nature; La Trinité – Le Christ – L’homme [Person and Nature; The Trinity – Christ – Man] (in French). Les Éditions Du Cerf, 2011.
37. MacDonnell, Chrysostom. St. Dunstan’s Antiochian Orthodox Church: Clergy. accessed 2 Nov. 2023. <https://www.saint-dunstan.org/clergy/>.
38. Marinides, Nicholas, Dr. Chalcedonian Orthodoxy and Anti-Chalcedonian Heterodoxy, 12 Apr. 2016. accessed 4 Nov. 2023. <https://blogs.ancientfaith.com/orthodoxyandheterodoxy/2016/04/12/chalcedonian-orthodoxy-Anti-Chalcedonian-heterodoxy/>.
39. Metallinos, George D., Protopresbyter. I Confess One Baptism… St. Paul’s Monastery, 1994. accessed 27 Oct 2023. <https://www.oodegr.com/english/biblia/baptisma1/perieh.htm>.
40. Metropolitan of Piraeus, Seraphim. Σεραφείμ Πειραιώς: «Να σταματήσουν οι άκαρποι διάλογοι με τους αιρετικούς» [Seraphim of Piraeus: “Stop fruitless dialogues with heretics”], (in Greek), 19 Mar. 2021. accessed 8 Nov. 2023. <https://www.orthodoxianewsagency.gr/mitropolitiko_ergo/%CE%B9-%CE%BC-%CF%80%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CF%82/serafeim-peiraios-na-stamatisoun-oi-akarpoi-dialogoi-me-tous-airetikous/>. 
41. Metropolis of Piraeus, Greece. “Sfântul şi Marele Sinod” (Creta, 2016): Între providență și eșec [“Holy and Great Council” (Crete, 2016): Between Providence and Failure], (in Romanian). Astradom, 2016. accessed 3 Nov. 2023. <https://ortodoxiacatholica.com/blog/2020/06/14/reeditare-intre-providenta-si-esec-despre-creta-2016/>.
42. Najim, Michel, V. Rev. Fr. & O’Grady, Patrick B., V. Rev. Fr. The Services of Initiation: Into the Holy Orthodox-Catholic and Apostolic Church. The Antiochian Orthodox Institute, 1998.
43. Orthodox Ethos. Gathering of Clergy and Monastics in Moldavia Petitions the Patriarch of Moscow to Reject Crete, 15 Jul. 2016. accessed 3 Nov. 2023. <https://www.orthodoxethos.com/post/gathering-of-clergy-and-monastics-in-moldavia-petitions-the-patriarch-of-moscow-to-reject-crete>.
44. Orthodox Ethos. Ecclesiastical Delegation from Greece Meets Patriarch and Hierarchs of the Church of Georgia, 18 Aug. 2016. accessed 3 Nov. 2023. <https://www.orthodoxethos.com/post/ecclesiastical-delegation-from-greece-meets-patriarch-and-hierarchs-of-the-church-of-georgia>.
45. Orthodox Ethos Publication. On the Reception of the Heterodox into the Orthodox Church: The Patristic Consensus and Criteria. Uncut Mountain Press, 2023.
46. Papadakis, Vasilios, Archimandrite. Οι Αγώνες Των Μοναχών Υπέρ Της Ορθοδοξίας [The Struggles of the Monks for Orthodoxy] (in Greek). Ι.Μ. Αγίας Αναστασίας Της Ρωμαίας [The Holy Monastery of St Anastasia the Roman], 2008.
47. Patriarchate of Georgia. წმინდა სინოდის სხდომის ოქმი დიდი და წმინდა კრების შესახებ [Minutes of the Meeting of the Holy Synod on the Great and Holy Council] (in Georgian), 6 Oct. 2016. accessed 28 Oct. 2023. <https://patriarchate.ge/news/1580>.
48. Popovic, Justin, St. The Orthodox Church and Ecumenism. Lazarica Press, 2000.
49. Ramsey, John Patrick, Hieromonk. The Church: Deifying Relations. CreateSpace Independent Publishing, 2018.
50. Romanides, John S., Protopresbyter. Patristic Theology: The University Lectures of Fr. John Romanides. Uncut Mountain Press, 2022.
51. Russian Orthodox Church, Department for External Church Relations. “Resolutions of the Holy Bishops’ Council of the Russian Orthodox Church (29th Nov.– 2nd Dec. 2017)”, 2017. accessed 28 Oct. 2023. <https://mospat.ru/en/news/47917/>.
52. The Sacred Community of Mount Athos. Concerning the Dialogue Between the Orthodox and Non-Chalcedonian Churches: A Memorandum of the Sacred Community of Mount Athos, 1995, accessed 10 Nov. 2023. <http://orthodoxinfo.com/ecumenism/mono_athos.aspx>.
53. Schaff, Philip. Ante-Nicene Fathers, Vol. 5: Hippolytus, Cyprian, Caius, Novatian. Christian Literature Publishing Co., 1900. (ANF Vol. 5)
54. Schaff, Philip. Nicene and Post-Nicene Fathers, Vol. 4 Athanasius: Select Works And Letters. Christian Literature Publishing Co., 1900. (ANF Vol. 4)
55. Schaff, Philip & Wade, Henry. Nicene And Post-Nicene Fathers, Vol. 8 Basil: Letters And Select Works. Christian Literature Publishing Co., 1900. (NPNF Vol. 8)
56. Schaff, Philip. Nicene and Post-Nicene Fathers, Vol. 14 The Seven Ecumenical Councils. Christian Literature Publishing Co., 1900. (NPNF Vol. 14)
57. Serdaru, Raluca-Mihaela. Analiza din punct de vedere al științei logicii a textelor Sinodului din Creta [Analysis from the point of view of logical principles of the texts of the Council of Crete] (in Romanian), 17th May 2023. accessed 26 Oct. 2023. <https://rumble.com/v2phyy2-analiza-din-punct-de-vedere-al-tiinei-logicii-a-textelor-sinodului-din-cret.html?fbclid=IwAR3EWZDpknWajAkghlrzAN9Zv6AHAi5zlA-iIM9fbx2X7VoH_ALwW3x9DgA> 
58. Shenouda III, Pope. The Nature of Christ. Dar El-Tebaa El-Kawmia, 1991.
59. Synaxis of Orthodox Clergy and Monastics. Εφημερίς Ορθόδοξος Τύπος [Orthodox Typos Newspaper] (in Greek), No. 1984, 19 July 2013.
60. Troitsky, Hilarion, Archbishop. The Unity of the Church and the World Conference of Christian Communities. Monastery Press, 1975. Digital copy: <https://www.pravoslavie.ru/docs/The-Unity-of-the-Church-26a7e5.pdf>.
61. Tselengidis, Demetrios, Professor. Importanta dogmei in dialogurile cu eterodocsii [The importance of dogma in dialogues with heterodox] (in Romanian), 1 Jun. 2010. accessed 7 Nov. 2023. <https://apologeticum.wordpress.com/2011/05/26/profesor-dimitrios-tselenghidis-importanta-dogmei-in-dialogurile-cu-eterodocsii/>.
62. Tselengidis, Demetrios, Professor. Sunt eterodocşii, adică toţi cei ce îşi zic creştini, dar nu sunt ortodocşi, membri ai Bisericii? [Are the heterodox, meaning all those who call themselves Christians, but are not Orthodox, members of the Church?] (in Romanian), 3-4 April 2012. accessed 2 Nov. 2023. <https://ortodoxiacatholica.com/blog/2019/01/31/sunt-eterodocsii-adica-toti-cei-ce-isi-zic-crestini-dar-nu-sunt-ortodocsi-membri-ai-bisericii/>. 
63. Vulcanescu, Matthew, Protopresbyter. Anatema oficiala a Bisericii ROCOR impotriva ecumenismului! [The official anathema of the ROCOR against ecumenism] (in Romanian), 30 Sep. 2012, accessed 5 Nov. 2023. <https://ortodoxiacatholica.com/blog/2012/09/30/anatema-oficiala-a-bisericii-impotriva-ecumenismului/>. 
64. Vulcanescu, Matthew, Protopresbyter. Rugam Sinodul Bisericii Ortodoxe Romane sa ia exemplu de la Biserica Ortodoxa a Georgiei: Biserica Ortodoxa a Georgiei nu accepta recunoasterea Sfintelor Taine in afara Bisericii Ortodoxe, nici erezia “Biserici surori”, nici “teoria ramificatiilor”. Respinge acordul de la Balamant si Chambesy. [We ask the Synod of the Romanian Orthodox Church to follow the example of the Orthodox Church of Georgia: the Orthodox Church of Georgia does not accept the recognition of the Holy Mysteries outside the Orthodox Church, nor the “Sister Churches’ heresy, nor the “branch theory”, rejects the agreement from Balamant and Chambesy.] (in Romanian), 12 Oct. 2012, accessed 3 Nov. 2023. <https://ortodoxiacatholica.com/blog/2012/10/12/biserica-ortodoxa-a-gerogiei-nu-accepta-recunoasterea-sfintelor-taine-inafara-bisericii-ortodoxe-nici-erezia-biserici-surori-nici-teoria-ramificatiilor-respige-acordul-de-la-balamant-si-cha/>.
65. Vulcanescu, Matthew, Protopresbyter. Scrisoare deschisa catre Sfantul Sinod al BOR si Preafericitul Daniel in problema monofizita. [Open letter to the Holy Synod of the Romanian Orthodox Church and His Beatitude Daniel on the monophysite problem] (in Romanian), 2013. accessed 3 Nov. 2023. <https://ortodoxiacatholica.com/blog/2013/01/31/scrisoare-deschisa-catre-sfantul-sinod-al-bor-si-preafericitului-daniel-in-problema-monofizita/>. 
66. Vulcanescu, Matthew, Protopresbyter. Scrisoarea a doua către Preafericitul Părinte Patriarh Daniel în problema monofizită. [The second letter to His Beatitude Father Patriarch Daniel on the Monophysite issue] (in Romanian), 2013. accessed 3 Nov. 2023. <https://ortodoxiacatholica.com/blog/2013/10/08/scrisoarea-a-doua-catre-preafericitul-parinte-patriarh-daniel-in-problema-monofizita/>.
67. Vulcanescu, Matthew, Protopresbyter. Are the Copts orthodox?, 17 Feb. 2014. accessed 7 Nov. 2023. <Part 1 of 3: https://youtu.be/TfxcEeqGULI; Part 2 of 3: https://youtu.be/4TV8oLvw3EA; Part 3 of 3: https://youtu.be/mGfPuaLuVsY>.
68. Vulcanescu, Matthew, Protopresbyter. Arguments on receiving the heterodox into the Orthodox Church, 25 Jun. 2015. accessed 7 Nov. 2023. <https://ortodoxiacatholica.com/blog/2015/06/25/arguments-on-receiving-the-heterodox-into-the-orthodox-church/?lang=en>. 
69. Vulcanescu, Matthew, Protopresbyter. Historical Approach To The Context Of The Dialogue With The Non-Orthodox: The Toronto Statement, 14 June 2017. accessed 3 Nov. 2023. <https://ortodoxiacatholica.com/blog/2017/06/14/historical-approach-to-the-context-of-the-dialogue-with-the-non-orthodox-the-toronto-statement-by-fr-matei-vulcanescu-inter-orthodox-conference-organized-by-the-initiative-committee-of-the-conferenc/?lang=en>
70. Vulcanescu, Matthew, Protopresbyter. Confession of the Orthodox Faith against all heresies by His Eminence Damianos, Archbishop of Sinai, 28 Jan. 2018. accessed 26 Oct. 2023. <https://ortodoxiacatholica.com/blog/2018/01/27/marturisirea-de-credinta-ortodoxa-impotriva-tuturor-ereziilor-a-preafericitului-parinte-damianos-arhiepiscopul-sinaiului/?lang=en>
71. Vulcanescu, Matthew, Protopresbyter. The Sunday of Orthodoxy 2022, 14 Mar. 2022. accessed 25 Oct. 2023. <https://ortodoxiacatholica.com/blog/2022/03/14/the-synodikon-of-orthodoxy-2022/?lang=en>.
72. Vulcanescu, Matthew, Protopresbyter. The Sunday of Orthodoxy 2023, 5 Mar. 2023. accessed 25 Oct. 2023. <https://orthodoxchurchliverpool.co.uk/2023/03/05/the-sunday-of-ortodoxy-2023/>.
73. Vulcanescu, Matthew, Protopresbyter. Γέροντας Γαβριὴλ Ἁγιορείτης: Σὲ χριστολογικὴ αἵρεση περιέπεσε ἡ Σύνοδος τῆς Κρήτης [Elder Gabriel the Athonite: The Synod of Crete fell into Christological heresy] (in Greek), 13. Sep. 2023. Accessed 27. Oct. 2023. <https://aktines.blogspot.com/2023/09/blog-post_38.html?m=1>. 
74. Vulcanescu, Matthew, Protopresbyter. Discussion with Elder Gabriel about the Council of Crete, 27 Oct. 2023. accessed 27 Oct. 2023. <https://ortodoxiacatholica.com/blog/2023/10/27/discussion-with-elder-gabriel-about-the-council-of-crete/?lang=en>.
75. Ware, Timothy. The Orthodox Church. Penguin, 1997.
76. World Council of Churches, Toronto Statement, 15 July 1950. accessed 25 Oct. 2023, <https://www.oikoumene.org/resources/documents/toronto-statement>.
77. World Council of Churches. “Baptism, Eucharist and Ministry (Faith and Order Paper No. 111, the “Lima Text”)”, 15 Jan. 1982. accessed 27 Oct. 2023. <https://www.oikoumene.org/resources/documents/baptism-eucharist-and-ministry-faith-and-order-paper-no-111-the-lima-text>.
78. World Council of Churches. Called to be the One Church, 23 Feb. 2006. accessed 26 Oct 2023. <https://www.oikoumene.org/resources/documents/called-to-be-the-one-church-as-adopted>.
79. World Council of Churches. Unity Statement (2013), 8 Nov. 2013. accessed 26 Oct. 2023. <https://www.oikoumene.org/resources/documents/unity-statement>.
80. World Council of Churches. Unity Statement (2022), 8 Sep. 2022. accessed 26 Oct. 2023. <https://www.oikoumene.org/sites/default/files/2022-09/A05rev1-Unity-Statement.pdf>.
81. World Council of Churches. Constitution and Rules of the World Council of Churches, 2022. accessed 7 Nov. 2023. <https://www.oikoumene.org/resources/documents/constitution-and-rules-of-the-world-council-of-churches>.
82. Zizis, Theodore, Protopresbyter. “St. John of Damascus and the ‘Orthodoxy’ of the Anti-Chalcedonians” (English translation), 1992. accessed 1 Nov. 2023. <http://orthodoxinfo.com/ecumenism/zisis.pdf>.
83. Zizis, Theodore, Protopresbyter. Letter to Patriarch Daniel (in Romanian), 20 June 2013. accessed 28 Oct. 2023. <https://ortodoxiacatholica.com/blog/2013/07/13/scrisoarea-parintelui-teodoros-zisis-adresata-patriarhului-romaniei-preafericitul-parinte-daniel-ca-multumire-pentru-delegarea-unui-reprezentant-al-preafericirii-sale-la-omilia-sa-de-la-catedrala-a/>.