Ένα πρόβλημα μετάφρασης;

(Κατά Ματθαῖον 5,39): «Ἀλλ’ ἐγὼ λέγω ὑμῖν· μὴ ἀντιστῆναι τῷ πονηρῷ· ἀλλ᾽ ὅστις σε ῥαπίσει εἰς τὴν δεξιὰν σιαγόνα σου, στρέψον αὐτῷ καὶ τὴν ἄλλην.»

Λέγει πράγματι ὁ Χριστὸς νὰ μὴ ἀντισταθῶμεν εἰς τὸν πονηρόν;

Τον 4ο αἰῶνα, στὸν Κώδικα τοῦ Σινά, ἐμφανίζεται ἔτσι:

“ΕΓΩ ΔΕ ΛΕΓΩ ΥΜΙΝ ΜΗ ΑΝΤΙΣΤΗΝΑΙ ΤΩ ΠΟΝΗΡΩ ΑΛΛ ΟΣΤΙΣ ΣΕ ΡΑΠΙΖΕΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΔΕΞΙΑΝ ΣΙΑΓΟΝΑ ΣΟΥ ΣΤΡΕΨΟΝ ΑΥΤΩ ΚΑΙ ΤΗΝΑΛΛΗΝ.”

Ἐπίσης, τὸ ἴδιο χωρίο βλέπουμε καὶ στὸν Κώδικα Βατικανό, χειρόγραφο καὶ αὐτὸ τοῦ 4ου αἰῶνα, καὶ στὸν Κώδικα Ἀλεξανδρινό τοῦ 5ου αἰῶνα.
Τὸ ἀπόσπασμα λείπει ἀπὸ τὸν Πάπυρο 64 Μαγδαληνὸν, ὁ ὁποῖος χρονολογεῖται ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 3ου αἰῶνα, τὸ ἀρχαιότερο χειρόγραφο, ἀλλὰ αὐτὸ εἶναι ἀσήμαντο, ἐπειδὴ περιέχει μὀνο ἀποσπάσματα ἀπὸ τὸ Κατὰ Ματθαῖον κεφ. 26.

Ὅμως φαίνεται καθαρὰ μιὰ ἄλλη ψυχολογία, μιὰ ἀλλαγὴ νοήματος· μιὰ πρόσκληση εἰς παθητικότητα καὶ ὄχι εἰς σταθερότητα.
Κάθε γλῶσσα ἔχει τὴν δική της ψυχολογία!
Στὰ Ἀραμαϊκά, Δὲν λέγει· «Γύρισε τὸ μάγουλό σου γιὰ νὰ σὲ χτυπήσῃ καὶ στὸ ἄλλο!»,
ἀλλὰ λέγει: הסב לאחיך שנילא (Hassev la’akhikh shanila),
ποὺ σημαίνει· «Στράφηκε πρὸς τὸν ἀδελφόν σου μὲ τὴν ἄλλην πλευρά»,
δηλαδὴ· «Ἀντιστάσου μὲ σταθερότητα στὴν ἀδικία, ἀλλὰ μὴ γίνῃς σὺ ὁ ἴδιος ὁ ἀδικῶν».

Ἡ ἠθικὴ δύναμη χωρὶς ἐκδίκηση!
Ἀντιμετώπισε τὸ κακό μὲ σταθερότητα, ἀλλὰ χωρὶς νὰ γίνεις ὅμοιός του.
Στάσου ἀπέναντι στὸ κακό, ἀλλὰ μὴ γίνεις ὅπως ἐκεῖνο.
Αὐτὴ εἶναι ἡ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ!

Στὴν Συριακὴ Πεσίττα ἐμφανίζεται πράγματι ἡ λέξη “πρόσωπο”:
ܐܢܐ ܕܝܢ ܐܡܪ ܐܢܐ ܠܟܘܢ ܕܠܐ ܬܩܘܡܘܢ ܠܘܩܒܠ ܒܝܫܐ
ܐܠܐ ܡܢ ܕܡܚܐ ܠܟ ܥܠ ܗܘ ܥܠ ܚܘܟ ܕܝܡܝܢܐ ܦܢܝ ܠܗ ܐܦܐ ܐܚܪܢܐ

ποὺ μεταφράζεται ἔτσι:
«Ἀλλ’ ἐγὼ λέγω ὑμῖν· μὴ ἀνταποδώσητε κακὸν ἀντὶ κακοῦ· ἀλλὰ ὅστις σὲ πατάξῃ ἐπὶ τὴν δεξιὰν παρειὰν, στράφητι πρὸς αὐτὸν μὲ καθαρὸ πρόσωπο.»

Ἡ ἔννοια τῆς φράσεως “μὲ καθαρὸ πρόσωπο” σημαίνει “χωρὶς μῖσος”,
καὶ ὄχι, σὲ καμιὰ περίπτωση, “νὰ ὑποταχθῇς στὴν κακοποίηση”.

Εἶναι ὁ Ἰησοῦς ἐκεῖνος ποὺ ἀνέτρεψε τὰ τραπέζια τῶν ἀργυραμοιβῶν στὸ Ναό τρεῖς φορὲς, διώχνοντας τὴ διαφθορά μὲ ἐξουσία καὶ σταθερότητα.
Ὁ Θεάνθρωπος ποὺ ἀντιμετώπισε ἱερεῖς, βασιλεῖς καὶ ὑποκριτές – ἕνας ἐπαναστάτης γιὰ τὴ Θεία Δικαιοσύνη, ὄχι ἕνας κήρυκας τῆς τυφλῆς ὑποταγῆς!
Ὁ Ἰησοῦς ἐκήρυξε τὸ θάρρος γιὰ ἐλευθερία, ὄχι τὴν τυφλὴ ὑπακοὴ γιὰ ἔλεγχο.
Ὁ Χριστὸς δὲν σὲ κάνει παθητικὸν – σὲ κάνει δυνατὸν!

Διὰ τί, λοιπόν, τὸ νόημα γίνεται παθητικὸ στὰ ἑλληνικά, ἐνώ στὰ Ἀραμαϊκά, τὴ γλῶσσα ποὺ μιλοῦσε ὁ Ἰησοῦς, εἶναι ἐνεργητικό;

Στὴν ἑβραϊκὴ ἔκδοση Σεμ Τοβ, τὸ Κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιον, ὅπως μεταφράζεται στὰ ρουμανικὰ ἀπὸ τὸν Ἄντυ Ζεέβ, γράφει:
«Νὰ μὴν ἀποδώσετε κακὸν ἀντὶ κακοῦ, ἀλλὰ ἐὰν κάποιος σὲ χτυπᾷ στὸ δεξιὸ μάγουλο, ἐτοίμασε τὸ ἀριστερό» – ἔκφραση ποὺ σημαίνει «στρέψου μακριὰ ἀπὸ αὐτόν».

Ἐδῶ φαίνεται καθαρὰ τὸ ἴδιο μῆνυμα· νὰ μὴν ἀνταποδώσεις μὲ τὸ ἴδιο νόμισμα, ἀλλὰ ποὺθενὰ δὲν ἐμφανίζεται ἡ φράση «μὴ ἀντιστῆτε τῷ πονηρῷ / ἀδίκῳ».
Αὐτὴ ἡ ἰδέα, νὰ μὴν ἀντισταθῇς στὸν πονηρό, δὲν ἐντάσσεται στὴ λογικὴ ὅλου τοῦ κειμένου.

Ἡ ἔκφραση «νὰ ἐτοιμάσεις τὸ ἀριστερό» δὲν μπορεῖ νὰ θεωρηθῇ πρόσκληση γιὰ νὰ χτυπηθῇς καὶ στὸ ἄλλο μάγουλο, διότι αὐτὸ θὰ ἦταν πρόκληση.
Ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, ὅταν ἐχτυπήθη ἀπὸ τὸν δοῦλο τοῦ ἀρχιερέως, δὲν ἀντέδρασε μὲ παθητικότητα, οὔτε ἔστρεψε τὸ ἄλλο μάγουλο, ἀλλὰ ἔμεινε σταθερὸς στὴ θέση Του, ζητώντας ἐξήγηση γιὰ ποιον λόγο ἐχτυπήθη, καὶ ἐπιπλέον ζήτησε ἀπὸ ἐκεῖνον ποὺ Τὸν ἐχτύπησε νὰ ἀποδείξῃ πρῶτα ὅτι Ἤταν ἔνοχος γιὰ κάτι.

Ἰωάννης 18:22–23 (Ἁγία Γραφή Ὀρθόδοξη, μετάφραση Συνόδου):

Μετὰ τὸν λόγον τοῦτον, εἷς ἐκ τῶν ὑπηρετῶν ὁ παρεστὼς ἐκεῖ ἔδωκε ῥάπισμα τῷ Ἰησοῦ, λέγων· «Οὕτως ἀποκρίνῃ τῷ ἀρχιερεῖ;»
Ἀπεκρίθη αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· «Εἰ κακῶς ἐλάλησα, μαρτύρησον περὶ τοῦ κακοῦ· εἰ δὲ καλῶς, τί με δέρεις;»

Παρατηροῦμε ὅτι ὁ Ἅγιος Παῦλος, στὴν Ἐπιστολὴ πρὸς Τίτον 3:10, λέγει:
«Αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ, εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτος.»

Δηλαδὴ, στὴ μετάφραση:
«Τὸν αἱρετικὸν ἄνθρωπον, μετὰ τὴν πρώτη καὶ τὴν δευτέραν νουθεσίαν, ἀπόφευγε· γνωρίζων ὅτι ὁ τοιοῦτος ἔχει ἐκτραπῇ καὶ ἁμαρτάνει, ὢν αὐτοκατάκριτος.»

Αὐτὸ δείχνει μὲ σαφήνεια ποία εἶναι ἡ στάσις τοῦ χριστιανοῦ ἔμπροσθεν τοῦ κακοῦ:
νὰ στέκῃ μὲ σταθερότητα, νὰ ἐλέγχει καὶ νὰ ἀποστρέφεται ἀπὸ αὐτό.

Ὁ Ὠριγένης, στὸ Κατὰ Κέλσον II, 30–33 (ἔκδ. Koetschau, GCS 2, Λειψία 1899, σελ. 140–142), λέγει:
«Ἡ ἐκδίκησις οὐκ ἡμῶν ἐστίν, ἀλλὰ τοῦ Θεοῦ, τοῦ κρίνοντος ἐν δικαιοσύνῃ.»
καὶ
«Ἡ νίκη αὐτῶν ἐστὶν ἐν τῇ ὑπομονῇ καὶ προσευχῇ, οὐκ ἐν ἐκδικήσει, ἀλλ’ ἐν ἀγάπῃ.»

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἐξηγεῖ:
«Οὐ προστάσσει αὐτοῖς ὑπομένειν τὰς πληγάς, ἀλλὰ ἕτοιμους εἶναι ἀνεχέσθαι τὴν ἀδικίαν,
ἵνα διὰ τῆς πραότητος σβέσωσι τὸν θυμὸν τοῦ τύπτοντος.»

Ὁ Ἅγιος Βασίλειος ὁ Μέγας προσθέτει:
«Ὁ Κύριος θέλει ἐκ τῆς ψυχῆς ἡμῶν νὰ ἐκριζωθῇ ἡ ἐπιθυμία τῆς ἐκδικήσεως,
ἀλλ’ οὐ καταλύει τὴν δικαίαν ἄμυναν.»

Ὁ πλησιέστερος ἐχθρὸς μας εἶναι ὁ ἴδιος ὁ νοῦς μας, ὅσο δὲν εἶναι ἐν Χριστῷ.

Πρέπει πρῶτα νὰ ὑποτάξουμε τὸν ἴδιον νοῦν μας, τὸν ὑποκριτὴν, διεστραμμένον καὶ μωρόν, στὸν Χριστόν·
ἀρνούμενοι, καταφρονοῦντες καὶ ἀποβάλλοντες πᾶσαν ἐμπιστοσύνην εἰς αὐτόν.

Νὰ ἀποκαθηλώσουμε τὸν εἴδωλον τοῦ νοῦ καὶ νὰ ἐνθρονίσουμε τὸν Χριστὸν ὡς Κύριον τῆς ὑπάρξεώς μας εἰς τὴν θέσιν ἐκείνου.

Ἡ ὑποταγὴ δὲν ὀφείλεται εἰς πάντας, ἀλλὰ μόνον εἰς τοὺς Προφήτας.
Ὅστις ἔχει ὦτα ἀκούειν, ἀκουέτω!
Δηλαδὴ, μόνον εἰς τοὺς Θεραπευτὰς τῆς Ἐκκλησίας, ἐκεῖνους ποὺ κατέχουν τὴν μέθοδον θεραπείας τοῦ Πνεύματος τῆς Ἁγιότητος.

Αὐτοὶ ὀφείλουν νὰ ἀναθεματίζουν δημοσίως τὴν αἵρεσιν (τὴν ψευδοσύνοδον τῆς Κρήτης),
νὰ μένουν ἐν ἑνότητι μὲ τὴν Ἐκκλησία
καὶ νὰ μὴ σὲ παρακινοῦν ποτέ εἰς ἁμαρτίαν.

Διὰ τί δίδω τοσοῦτον βάρος εἰς τὴν Σύνοδον τῆς Κρήτης, τοῦ 2016;
Διότι ὅταν ἡ οἰκία σου καίεται — πρέπει νὰ τὴν σβήσεις!
Γίνεται ἡ κυριωτάτη προτεραιότης.

Ὁ σκοπὸς τοῦ Προφήτου δὲν εἶναι νὰ σὲ δουλώσῃ,
ἀλλὰ, ἀντιθέτως, νὰ σὲ ἐλευθερώσῃ ἀπὸ τὴν φυλακὴν τοῦ ἰδίου σου παραφρονοῦντος νοός,
ἵνα δυνηθῇς νὰ γίνῃς ὅμοιος μὲ τὸν Χριστόν.

Πρωτοπρεσβύτερος Ματθαῖος Βουλκανέσκου