ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΕΔΟΥΑΡΔΟΥ ΤΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΚΑΙ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΗΣ ΡΩΜΑΙΑΣ
Αντιοχειανή Ορθόδοξη Χριστιανική Αρχιεπισκοπή Νήσων Βρετανίας και Ιρλανδίας

Προς:
Τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Σιλουανό
Αντιοχειανή Ορθόδοξη Χριστιανική Αρχιεπισκοπή
Νήσων Βρετανίας και Ιρλανδίας

17 Ιανουαρίου 2024

Σεβασμιώτατε,

Σε σχέση με το πρόσφατα δημοσιευμένο έγγραφο πολιτικής της Αρχιεπισκοπής, το «Κανονικοί πόροι και πολιτικές για την υποδοχή των ετεροδόξων» [1] (που δημοσιοποιήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2024 και ενημερώθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2024), με πόνο ψυχής η ταπεινότητά μου θα ήθελε να επιστήσει την προσοχή Σας στις εξαιρετικά σοβαρές δογματικές πλάνες που περιέχονται στο εν λόγω κείμενο, οι οποίες έρχονται σε αντίθεση με τα Δόγματα της Εκκλησίας μας και έχουν προκαλέσει σκανδαλισμό σε πολλούς Ορθοδόξους πιστούς. Το κείμενο αυτό περιλαμβάνει αντιφάσεις, νέους ορισμούς ήδη καθιερωμένων εννοιών, παρερμηνείες των Ιερών Κανόνων και της διδασκαλίας των Αγίων Πατέρων, εσφαλμένες μεταφράσεις και λανθασμένη χρήση ιστορικών συνόδων ως επιχειρημάτων υπέρ των αιρετικών θεωριών περί «ελλιπούς Βαπτίσματος» και «ελλιπών Εκκλησιών».

Ο Σεβασμιώτατος Δαμιανός, Αρχιεπίσκοπος της Αυτονόμου Εκκλησίας του Σινά και Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης, δηλώνει στην Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως εναντίον πασών των αιρέσεων, στις 26 Ιανουαρίου 2018 [2], τα εξής:«Άπποκηρύττουμε ώς αίρεση καί άπορρίτττουμε τόν Οίκουμενισμό ϋπό δλες τίς μορφές του:

15. Τήν αἵρεση, κατά τήν ὁποία ὑπάρχει σωτήρια Χάρις καί ἐκτός τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί ὅτι ὑπάρχει ἔγκυρο βάπτισμα καί ἐνεργοῦσα Χάρις τῆς ἱερωσύνης καί ἐκτός τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας (όμως ἡ ἁπλή Ιστορική και τυπική ύπαρξη μιας διαδοχῆς ἀπό τούς Ἀποστόλους έως σήμερα καί ἡ ἁπλὴ ἐκφώνηση μιας φόρμουλας τῆς Ἁγίας Τριάδος δέν ἐπικυρώνει τα «μυστήρια» τῶν αἱρετικῶν).

17. Tήν αἵρεση, ἡ ὁποία ισχυρίζει ὅτι δέν γνωρίζουμε ποιά εἶναι τά ὅρια (…) τῆς Εκκλησίας (…) και ὅτι ὅλη ἡ ἀνθρωπότης εἶναι ἐνσωματωμένη σε μία «αόρατη Ἐκκλησία». Κατά τήν ὀρθόδοξη διδασκαλία, ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ Ιστορική, ορατή Ἐκκλησία, ἡ ὁποία κατέχει τήν ἀποστολική διαδοχή και διατηρεῖ τήν Ὀρθή Πίστη (τά δόγματα, τά ὁποία διατυπώθηκαν στις Ἅγιες καί Οἰκουμενικές Συνόδους, καί τά ἀναθέματα, πού ὁριοθετούν τήν δογματική Αλήθεια ἀπό τό αιρετικό ψέμα). Η Ορθή Πίστη μεταδίδεται έως το τέλος των αιώνων μόνο στη Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία.

19. Τήν μετατροπή τῆς οἰκονομίας σε δόγμα καί κανόνα. Σύμφωνα με τήν ὀρθόδοξη διδασκαλία, ἡ οἰκονομία εἶναι ἡ πρός καιρόν παρέκκλιση ἀπό τήν ἀκρίβεια, τόν κανόνα τῆς πίστεως, λόγω τῶν ἀνθρωπίνων ἀδυναμιών, σε εξαιρετικές περιστάσεις, έχοντας ως σκοπό την ἐπιστροφή τῶν ἀνθρώπων στην ορθή πίστη, παρά τά ἀντικειμενικά ἐμπόδια. Ἡ οἰκονομία ἐφαρμόζεται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, προκειμένου νά ἐκπληρωθεῖ ἕνας καλός σκοπός σε δυσμενείς καταστάσεις. Εφόσον, ὅμως, ἐκλείψουν οἱ ἐξαιρετικές περιστάσεις, ἡ συνέχιση τῆς ἐφαρμογῆς τῆς οἰκονομίας διασαλεύει καί καταστρατηγεί τήν κανονική τάξη, καί μ’ αὐτόν τόν τρόπο δεν συνιστά σοφή προσαρμογή, ἀλλά περιφρόνηση τῶν ἱερῶν θεσμῶν, καί ἐπομένως ὁδηγεῖ στήν περιφρόνηση τῆς Ὀρθοδοξίας».

Στο παρόν έγγραφο («Κανονικοί πόροι και πολιτικές για την υποδοχή των ετεροδόξων»), οι όροι «οἰκονομία» και «ἀκρίβεια» έχουν επαναπροσδιοριστεί κατά τρόπο που αντιφάσκει με τη καθιερωμένη σημασία τους, όπως αυτή διασώζεται στην Παράδοση των Αγίων Πατέρων και στους Ιερούς Κανόνες. Το έγγραφο αναφέρει: «Δύο συνηθισμένες παρανοήσεις είναι να θεωρεί κανείς ότι ἡ οἰκονομία σημαίνει μία απαλλαγή και ότι ἡ ἀκρίβεια είναι ο κανόνας. Στην πραγματικότητα, ἡ οἰκονομία σημαίνει ΟΛΟΥΣ τους πιθανούς κανόνες του οἴκου, με την ἀκρίβεια να είναι ο πιο αυστηρός από αυτούς.» [3] Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει τέτοια «παρανόηση». Σύμφωνα με τον Ἅγιο Νικόδημο τον Ἁγιορείτη η καθιερωμένη έννοια της ἀκριβείας είναι η «ακριβής τήρηση» δηλαδή η εφαρμογή των τυπικά έγκυρων κανόνων, ενώ οἰκονομία σημαίνει μία περιορισμένη και προσωρινή παραχώρηση ή προσαρμογή των κανόνων αυτών, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, για την πνευματική ωφέλεια και σωτηρία εκείνων που βρίσκονται σε ιδιαίτερα δύσκολες περιστάσεις. Με άλλα λόγια, η ἀκρίβεια αποτελεί τον κανόνα, ενώ η οἰκονομία είναι η εξαίρεση. [4]

Στη συνέχεια, ο όρος «σωτηρία» επαναπροσδιορίζεται με διαφορετικό τρόπο, όπως φαίνεται στη δήλωση: «‘Σωτηρία’ σε αυτό το πλαίσιο σήμαινε πνευματική υγεία. Αυτή η προσέγγιση επέβαλε το εξαιρετικό θεραπευτικό μέσο του βαπτίσματος, ΟΧΙ όπως υποθέτουν μερικοί αυστηροί σήμερα, για ΟΛΟΥΣ τους αιρετικούς ή σχισματικούς, αλλά για ορισμένους από αυτούς.» [5] Αυτή η νέα ερμηνεία και ορισμός αντιτίθεται στην πραγματική έννοια της σωτηρίας, η οποία είναι η ένωση με τον Χριστό μέσα στο Ένα και Μοναδικό Του Σώμα, την Ορθόδοξη Εκκλησία. Επιπλέον, στη δήλωση: «Δεν υπήρχε σωτηρία εκτός της Εκκλησίας» [6]
η χρήση του παρελθοντικού χρόνου παρουσιάζει τη διδασκαλία του Αγίου Κυπριανού Καρχηδόνος ως παρωχημένη. Κατά την Αγία Γραφή, ο Ίδιος ο Σωτήρας μας είπε:
«Ἀμὴν, ἀμὴν λέγω σοι, ἐὰν μή τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος, οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ.» (Ἰωάννης 3:5) [7] Το Άγιο Βάπτισμα δεν αποτελεί «εξαιρετικό θεραπευτικό μέσο», αλλά είναι η μοναδική πύλη εισόδου στη Βασιλεία του Θεού, δηλαδή στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Αυτό είναι επίσης αντίθετο με τον Κανόνα 1 της Γ΄ Συνόδου της Καρχηδόνας, η οποία συγκλήθηκε επί Αγίου Κυπριανού (258), και η οποία διακηρύσσει: «Δηλῶν ὅτι ἐν τῇ [Ὀρθοδόξῳ] Ἐκκλησίᾳ καὶ μόνον ὑφίσταται τὸ ἓν βάπτισμα, καὶ ὅτι οὐδεὶς δύναται βαπτισθῆναι ἔξωθεν αὐτῆς.» [8]

Το Άγιο Βάπτισμα είναι δόγμα της Εκκλησίας: ἓν βάπτισμα στην Ορθόδοξη Εκκλησία, όπως ομολογούμε στο Σύμβολο της Πίστεως: «Πιστεύω εἰς Μίαν, Ἁγίαν, Καθολικήν καὶ Ἀποστολικὴν Ἐκκλησίαν· Ὁμολογῶ ἓν βάπτισμα εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν.» Δεν υπάρχει δόγμα της Ορθοδόξου Εκκλησίας το οποίο να διδάσκει ότι όσοι έχουν «Τριαδική πίστη» πρέπει να γίνονται δεκτοί μόνον με Δήλωση Πίστεως και Χρίσμα.[9] Απαγορεύεται να χρησιμοποιούνται Κανόνες οἰκονομίας προκειμένου να κατασκευασθεί από αυτούς θεολογία ή δογματική διδασκαλία, όπως φαίνεται στο Τμήμα G2 του εγγράφου πολιτικής, όπου αναφέρεται: «Παρόλα αυτά, ποιμαντικά και όχι δογματικά… η Αρχιεπισκοπή αυτή επιτρέπει [στους κατηχουμένους] να επιλέξουν Ορθόδοξο βάπτισμα αντί του χρίσματος.» [10] Η μετατροπή της οἰκονομίας σε δόγμα αποτελεί στην πραγματικότητα μιά αιρετική θεωρία που διδάχθηκε από τον Μητροπολίτη Ιωάννη Ζηζιούλα. Στην Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του Σεβασμιωτάτου Αρχιεπισκόπου Δαμιανού του Σινά, ο ίδιος απορρίπτει δημόσια «την μετατροπή της οἰκονομίας σε δόγμα ή κανόνα» [11],
ως μία από τις εκφάνσεις της αιρέσεως του Οικουμενισμού. Ο ίδιος ο Σεβασμιώτατος έχει τελέσει το Άγιο Βάπτισμα σε πολλούς που «είχαν [προηγουμένως] γίνει δεκτοί με Χρίσμα», το οποίο το έγγραφο «Κανονικοί πόροι και πολιτικές για την υποδοχή των ετεροδόξων»  αποκαλεί «διορθωτικό βάπτισμα». Όμως είναι μια παρανόηση να το ονομάζει κανείς έτσι, στην πραγματικότητα πρόκειται για το Ένα και Μοναδικό Άγιο Βάπτισμα της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Επιπλέον, οι Αποστολικοί Κανόνες δεν αναφέρονται καθόλου στη λίστα των Ιερών Κανόνων σχετικών με την υποδοχή αιρετικών στο άνω-αναφερόμενο έγγραφο κείμενο της Αρχιεπισκοπής. Ωστόσο, οι Αποστολικοί Κανόνες έχουν καθιερωθεί ως θεόπνευστοι και αποστολικής αυθεντίας με τον Κανόνα 2 της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου και τον Κανόνα 1 της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου. [12] Οι δύο βασικοί Αποστολικοί Κανόνες που αφορούν στην υποδοχή των αιρετικών είναι οι εξής:

Αποστολικός Κανών 46:
«Ἐτάξαμεν, ὅτι ἐπίσκοπος ἢ πρεσβύτερος ὁ δεχόμενος βάπτισμα αἱρετικῶν ἢ θυσίαν καθαιρείσθω· τίς γὰρ συμφωνία Χριστῷ πρὸς Βελίαρ; ἢ τίς μερὶς πιστῷ μετὰ ἀπίστου;» [13]

Αποστολικός Κανών 47:
«Ἐπίσκοπος ἢ πρεσβύτερος τὸν ἐβαπτισμένον ὡς ἀληθῶς ἐχοντα βαπτισθῆναι πάλιν βαπτίζων, ἢ τὸν μιανθέντα ὑπὸ τῶν ἀσεβῶν μὴ βαπτίζων, καθαιρείσθω· ὁ γὰρ ἐμπαιγμὸς τοῦ σταυροῦ τοῦ Κυρίου, καὶ ὁ μὴ διακρίνων ἱερέας καὶ ψευδοϊερεῖς, καθαιρετέος.» [14]

Το προαναφερθέν έγγραφο πολιτικής της Αρχιεπισκοπής εισάγει επίσης μια νέα ιδέα στην ενημερωμένη έκδοσή του (v1.1, 9 Ιανουαρίου 2024), σύμφωνα με την οποία: «Η υποδοχή ενός μεταστραφέντος διά του Χρίσματος δεν αποτελεί αναγνώριση της εγκυρότητας του μη Ορθοδόξου βαπτίσματος. Αντιθέτως, είναι πράξη με την οποία το Χρίσμα τελειοποιεί ό,τι υπολείπεται στο μη Ορθόδοξο βάπτισμα.» [15] Αυτή η άποψη έρχεται σε αντίφαση με τη δήλωση της Εγκυκλίου της Σεβασμιότητάς Σας προς τον Ιερό Κλήρο της Αρχιεπισκοπής, στις 16 Δεκεμβρίου 2023, στην οποία αναφέρεται: «Απαγορεύεται το δεύτερο βάπτισμα» [16] δηλώνοντας εμμέσως ότι υπάρχει αναγέννηση στο βάπτισμα των αιρετικών — άρα και ιερωσύνη και Εκκλησία μεταξύ των αιρετικών.

Η φράση περί μη αναγνώρισης του μη Ορθοδόξου βαπτίσματος είναι, από μόνη της, σωστή και αξιέπαινη· ωστόσο, στην τρέχουσα διατύπωσή της είναι εσωτερικά αντιφατική. Το πρώτο σκέλος απορρίπτει το μη Ορθόδοξο βάπτισμα, ενώ το επόμενο το αποδέχεται ως κάτι μερικώς έγκυρο, που πρέπει να “συμπληρωθεί” μέσω του Χρίσματος. Αυτό συνιστά ασπασμό των αιρετικών θεωριών περί «ατελούς Βαπτίσματος» και «ατελούς Εκκλησιών». Στη συζήτησή μου με τον Ομότιμο Καθηγητή Δημήτριο Τσελεγγίδη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σχετικά με αυτήν ακριβώς τη διατύπωση, έθεσε το εξής ευλογημένο ερώτημα: «Μπορεί μια γυναίκα να είναι ολίγον έγκυος;» Αυτό μας οδηγεί στο λογικό και θεολογικό συμπέρασμα ότι το Βάπτισμα είτε είναι πλήρως έγκυρο είτε πλήρως άκυρο.

Αυτές οι αιρετικές θεωρίες περί «ἀτελοῦς Βαπτίσματος» και «ἀτελοῦς Ἐκκλησιῶν» αναπτύχθηκαν στην πραγματικότητα από τους Ιησουίτες θεολόγους Καρλ Ράνερ (Karl Rahner) και Ιβ Κονγκάρ (Yves Congar), οι οποίοι υπήρξαν βασικοί θεολόγοι του παπικού Β΄ Βατικανού Συνόδου [17]. Στον Ορθόδοξο κόσμο, οι ίδιες αυτές θεωρίες υιοθετήθηκαν από τον π. Γεώργιο Φλωρόφσκυ κατά τη σύνταξη της Διακηρύξεως του Τορόντο (1950) [18] του λεγόμενου «Παγκοσμίου Συμβουλίου Ἐκκλησιῶν», η οποία και υιοθετήθηκε από την Σύνοδο της Κρήτης (2016) [19], καθώς και από τον Μητροπολίτη Ιωάννη Ζηζιούλα. Η νέα αυτή θεολογία εισάγει μια διαφορετική εκκλησιολογία, η οποία αντιτίθεται ριζικά στην Ορθόδοξη Εκκλησιολογία.Ο Σεβασμιώτατος Δαμιανός, Αρχιεπίσκοπος Σινά, έχει επίσης δημοσίως απορρίψει τις αιρετικές θεωρίες περί «ατελούς Βαπτίσματος» και «ατελούς Ἐκκλησιῶν», όπως αναφέρθηκε παραπάνω.

Προκειμένου να υποστηριχθεί η αίρεση του «ατελούς Βαπτίσματος», παραλείπονται πλήρως και επιλεκτικά οι αναφορές στην Αγία Γραφή στο έγγραφο πολιτικής της Αρχιεπισκοπής. Όμως ο ίδιος ο Κύριος Ἰησοῦς Χριστός καθόρισε τον κανόνα για την υποδοχή κάθε μεταστραφέντος, λέγοντας στους Ἁγίους Ἀποστόλους: «Πορευθέντες οὖν μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν· καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ’ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος.» (Ματθ. 28:19-20) [20] Είναι λοιπόν οι Ἅγιοι Ἀπόστολοι και οι κανονικοί διάδοχοί τους αυτοί που έλαβαν από τον Κύριο την εντολή να βαπτίζουν, να μαθητεύουν όλα τα έθνη και να διδάσκουν τις εντολές του Κυρίου. Οι αιρετικοί, οι οποίοι δεν αποτελούν διαδόχους των Ἀποστόλων – ούτε διά της χειροτονίας, ούτε διά της διατηρήσεως της Ἀποστολικής Πίστεως – δεν είναι μαθητές του Χριστού, ούτε μέλη του Ενός και Μοναδικού Σώματός Του. Οι αιρετικοί, όντας αποκομμένοι από την Ορθόδοξη Εκκλησία, δεν μπορούν να ενώσουν τους οπαδούς τους με την Εκκλησία. [21] Συνεπώς, δεν μπορεί να υπάρχει παρά ένα και μοναδικό σωστικό Βάπτισμα, το οποίο τελείται μόνο εντός της Ορθοδόξου Εκκλησίας — του Ενός και Μοναδικού Σώματος τοῦ Χριστοῦ, το οποίο διατήρησε την Ἀποστολική Πίστη. Όπως διδάσκει και ο Ἅγιος Ἀπόστολος Παύλος: «Ἓν σῶμα καὶ ἓν Πνεῦμα, καθὼς καὶ ἐκλήθητε ἐν μιᾷ ἐλπίδι τῆς κλήσεως ὑμῶν· εἷς Κύριος, μία πίστις, ἓν βάπτισμα.» (Ἐφεσ. 4:4-5) [22]

Όταν ένας Ορθόδοξος πρεσβύτερος τελεί το Άγιο Βάπτισμα, καταδύει πλήρως τον άνθρωπο τρεις φορές μέσα στο ύδωρ που έχει αγιασθεί διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, σύμφωνα με τον 50ό Αποστολικό Κανόνα [23]. Οι ετερόδοξοι, ευρισκόμενοι εκτός των ορίων της Ορθοδόξου Ἐκκλησίας, αποκομμένοι από την Ἀποστολική Διαδοχή και την Ὀρθόδοξη Πίστη, δεν μπορούν να αγιάσουν το ύδωρ τοῦ Βαπτίσματος, διότι στερούνται της Χάριτος του Ἁγίου Πνεύματος. Συνεπώς, ακόμη και εάν “βαπτίζουν” στο όνομα κάποιας “Τριάδος”, αυτή δεν είναι η Αγία Τριάδα, όπως την διδάσκουν οι Ἅγιοι Ἀπόστολοι, οι Ἅγιοι Πατέρες και οι Ὀικουμενικές Σύνοδοι. Το “βάπτισμά” τους δεν τελείται σε αγιασμένο ύδωρ, και επομένως ο άνθρωπος δεν αναγεννάται ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος.

Στο έγγραφο πολιτικής, η Αρχιεπισκοπή προχώρησε επίσης στη θέσπιση ενός «νέου κανόνα» της Εκκλησίας χωρίς καμία συνοδική έγκριση, στο Τμήμα F, όπου αναφέρεται: «Οποιοσδήποτε λαϊκός λάβει ‘διορθωτικό’ βάπτισμα θα αφορίζεται και κάθε κληρικός θα καθαιρείται. Πρόκειται για σοβαρό αδίκημα που διασπά την ενότητα της Εκκλησίας και ως εκ τούτου, αντιμετωπίζεται με αδιαπραγμάτευτο τρόπο.» [24] Ως «διορθωτικό» βάπτισμα ορίζεται εκείνο που τελείται σε πρόσωπο που είχε προηγουμένως γίνει δεκτό στην Εκκλησία μόνο διά του Χρίσματος. Η δικαιολόγηση του «νέου κανόνα» είναι ότι δήθεν αποτρέπει τη «διάσπαση της ενότητας της Εκκλησίας». Όμως, η εισαγωγή ενός τέτοιου νέου κανόνα —και μάλιστα χωρίς καμία συνοδική συναίνεση ή έγκριση— προκαλεί η ίδια διχασμό και διαίρεση μεταξύ των επαρχιών της Εκκλησίας της Ἀντιοχείας.

Επίσης, στο έγγραφο πολιτικής διατυπώνεται κατηγορία κατά των λαϊκών και των κληρικών [καθώς και «σε κάποια μοναστήρια (συμπεριλαμβανομένου και του Ἁγίου Ὄρους) και ίσως σε ορισμένες δικαιοδοσίες»], οι οποίοι επιθυμούν το Ορθόδοξο Βάπτισμα για όλους τους ετερόδοξους, χαρακτηρίζοντάς τους ως «μειοψηφία με σχισματικές τάσεις στην Ορθόδοξη Εκκλησία» και «ακραίους» [25]. Τίθεται εύλογα το ερώτημα: Είναι λοιπόν ο Γέροντας Παρθένιος της Ιεράς Μονής Αγίου Παύλου τού Αγίου Όρου  – ο οποίος έχει τελέσει εκατοντάδες «διορθωτικά» βαπτίσματα και είναι πνευματικός πατέρας του Πατριάρχου Ἰωάννη Ι΄ Ἀντιοχείας – ένας “ακραίος” με “σχισματικές τάσεις”;

Ο Ἅγιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκι περιγράφει την εμπειρία της Ιεράς Μητροπόλεως Ἰασίου κατά τον 18ο αιώνα, όταν Ουνίτες από την Τρανσυλβανία, που αρχικά είχαν γίνει δεκτοί με Χρίσμα, αργότερα βαπτίστηκαν από τον Μητροπολίτη Ἰασίου το Μέγα Σάββατο. Στην αλληλογραφία του με τον Ἱερομόναχο Δωρόθεο Βουλισμά, ο Άγιος τον συμβουλεύει να βαπτίζει χωρίς φόβο και χωρίς δισταγμό όλους όσους είχαν δεχθεί Χρίσμα, σαν να μην είχαν ποτέ χρισθεί, διότι αυτό είναι σύμφωνο με τα λόγια τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Δεν είπε λοιπόν ο Χριστός χρίσατέ τους εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, αλλά «βαπτίσατε τοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος”» (Ματθ. 28:19) [26]. Ούτε είπε ο Σωτήρας μας ο πιστεύσας καὶ χρισθεὶς σωθήσεται, αλλά: «Ὁ πιστεύσας καὶ βαπτισθεὶς σωθήσεται» (Μάρκ. 16:16) [27]. Ούτε είπε εὰν μή τις γεννηθῇ ἐκ μύρου καὶ Πνεύματος», αλλά: «εὰν μή τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος, οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τὴν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ» (Ἰωάν. 3:5) [28]. Το πρώτο απαραίτητο βήμα λοιπόν για τη σωτηρία μας είναι το Άγιο Βάπτισμα και όχι κάποιο άλλο μυστήριο. [29]

Ο Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεύς (150–215), ακολουθώντας την Ἀποστολική Παράδοση σχετικά με το «βάπτισμα» των αἱρετικῶν, δείχνει καθαρά πως οι αἱρετικοί, ευρισκόμενοι εκτός τῆς Ἐκκλησίας, δεν ἔχουν τὸ ἀληθινὸ Βάπτισμα. Γράφει χαρακτηριστικά: «…“Ἀπόστηθι, μὴ μένῃς ἐν τόπῳ αὐτῆς.” Διφορούμενα ὠνόμασε ‘τόπον’ τὴν συναγωγὴν τῆς αἱρέσεως· οὐκ ἐκάλεσε αὐτὴν Ἐκκλησίαν. Καὶ συνεχίζει ἡ Γραφή: “Ἐκεῖ γὰρ διαβήσῃς ὕδωρ ἀλλότριον” — δεικνύουσα ὅτι τὸ αἱρετικὸν βάπτισμα δὲν προέρχεται ἀπὸ τὸ ἴδιον καὶ καθαρὸν ὕδωρ τῆς Ἐκκλησίας. “Καὶ διαβήσῃς ποταμὸν ἀλλότριον”, ποὺ σε παρασέρνει καὶ σε ῥίπτει στὴ θάλασσα· ἐκεῖ ποὺ καταλήγει ὁ ἀποκλίνων ἀπὸ τὸν ὀρθὸν δρόμο τῆς ἀληθείας, συλληφθεὶς ἐκ νέου ἀπὸ τὰ εἰδωλολατρικὰ κύματα.» [30]

Σε σχέση με τις ἀποφάσεις τεσσάρων συνόδων που παρατίθενται στο Τμήμα B του ἐγγράφου πολιτικῆς ὡς ὑποστήριξη για τὴν υποδοχή αἱρετικῶν διὰ Χρίσματος [31], ἡ ταπεινότητά μου ἐπιθυμεῖ νὰ τονίσει ὅτι οἱ συνοδικὲς αὐτὲς ἀποφάσεις ἔχουν δυστυχῶς παρερμηνευθεῖ ἢ μεταφραστεῖ ἐσφαλμένα.

Ἡ Σύνοδος Κωνσταντινουπόλεως τοῦ 1484 συγκλήθηκε για να καταδικάσει ἐπισήμως τὴ Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας (1439) ὡς ψευδοσύνοδο καὶ νὰ χαρακτηρίσει τοὺς Λατίνους ὡς αἱρετικούς, καλώντας πίσω στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ὅσους πρὶν ἦταν Ὀρθόδοξοι, ἀλλὰ ἀκολούθησαν τὸν Λατίνο Πάπα Ρώμης μετὰ τὴν ψευδοσύνοδο [32]. Στὶς συνοδικὲς διατυπώσεις, ο ὅρος «Λατῖνοι» ἀφορᾶ κυρίως τοὺς Ουνίτες, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἤδη βαπτισθεῖ Ὀρθοδόξως προτού ὑποταχθοῦν στὸν Πάπα μετὰ τὴν Σύνοδο τῆς Φλωρεντίας. Η δε ἀπόφαση τῆς Συνόδου ἦταν κατ’ οἰκονομίαν, γιὰ ἐκείνη τὴ συγκεκριμένη χρονικὴ περίοδο, ἐξαιτίας τῆς ἀναγκαστικῆς καταστάσεως καὶ τῆς κατοχῆς Ὀρθοδόξων περιοχῶν ἀπὸ Λατινικὰ κράτη τῆς πρώην Βυζαντινῆς Ἐπικρατείας — ὅπως ὑπογραμμίζουν ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης καὶ ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Πάριος [33]. Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ἐπιπλέον διευκρινίζει: «Ἡ οἰκονομία ἔχει χρονικὸν περιορισμό· δὲν εἶναι διηνεκής οὔτε ἀόριστη.» [34]

Ἡ ἀπόφαση τῆς Συνόδου τῆς Μολδαβίας (1642), ὅπως παρατίθεται στὸ ἔγγραφο πολιτικῆς:«Αὐτὸ τὸ μυστήριον [τοῦ βαπτίσματος], ἀφοῦ μία φορά ληφθῇ, δὲν πρέπει νὰ ἐπαναλαμβάνεται, ἐφ’ ὅσον αὐτὸς ποὺ τὸ ἐτέλεσε ἐπίστευεν ὀρθοδόξως εἰς τὰ τρία Πρόσωπα τοῦ ἑνὸς Θεοῦ» [35] δὲν ἀναφέρεται στὴν ἐγκυρότητα τοῦ βαπτίσματος τῶν αἱρετικῶν. Ἀντιθέτως, ἐπιβεβαιώνει ὅτι τὸ ἀληθινὸ Ὀρθόδοξο Βάπτισμα μέσα στὴν Ἐκκλησία δὲν ἐπαναλαμβάνεται, συμφώνως με τὸν 47ο Ἀποστολικὸ Κανόνα. Συνεπῶς, δὲν μπορεῖ νὰ χρησιμοποιηθεῖ ἡ ἀπόφαση αὐτὴ ὡς στήριγμα γιὰ τὴν υποδοχὴ αἱρετικῶν διὰ Χρίσματος.

Ἡ Σύνοδος τῆς Μόσχας (1666–1667), ἡ ὁποία συγκλήθηκε ὑπὸ τοῦ Τσάρου Ἀλεξίου Α΄ τῆς Ρωσίας, μὲ τὴ συμμετοχὴ τοῦ Πατριάρχου Παϊσίου Ἀλεξανδρείας, τοῦ Πατριάρχου Μακαρίου Γ΄ Ἀντιοχείας, καὶ ἄλλων ἐπισκόπων ἀπὸ τὴ Ρωσία καὶ ἄλλες τοπικὲς Ἐκκλησίες, ὑποστηρίζεται στὸ ἔγγραφο πολιτικῆς ὅτι «κατὰ ἐπιμονὴν τοῦ Πατρ. Μακαρίου» ἀνετράπη ἡ ἀπόφαση τῆς προηγουμένης Συνόδου τοῦ 1620, ἡ ὁποία ἀπαιτοῦσε τὸ βάπτισμα Λατίνων καὶ ἄλλων αἱρετικῶν. Ὁ λόγος ὅμως ποὺ παρατίθεται: «ἐπικαλοῦμενος προηγούμενες συνοδικὲς διατάξεις, κατὰ τὶς ὁποῖες ἀπαγορεύεται νὰ ξαναβαπτίζωνται οἱ Ἀρειανοὶ καὶ οἱ Μακεδόνιοι ἐὰν προσέρχονται στὴν Ὀρθοδοξία» [36] ἀποτελεῖ παραποίηση τῶν κανόνων τῶν Ὀικουμενικῶν Συνόδων. Ὁ 7ος Κανών τῆς Β΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου καὶ ὁ 95ος τῆς Πενθέκτης, δέχονται κατ’ οἰκονομίαν τὴν χρίση (καὶ ὄχι βάπτιση) γιὰ τοὺς Ἀρειανοὺς καὶ Μακεδονίους, ἀλλὰ δὲν ἀπαγορεύουν τὸ βάπτισμα. Δὲν ὑπάρχει κανένας κανόνας Ὀικουμενικῆς Συνόδου ποὺ νὰ ἀπαγορεύει τὴν βαπτιστικὴ ὑποδοχὴ αἱρετικῶν. Ἡ ἀναφορὰ στὸν Ἅγιο Μάρκο τὸν Εὐγενικὸ καὶ τὴ Σύνοδο τῆς Κωνσταντινουπόλεως (1484) παρερμηνεύεται ἐντός τῆς Συνόδου τοῦ 1667, ὡς ἐπιχειρηματολογία ὑπὲρ τῆς μὴ βαπτίσεως Λατίνων. Ὅμως, ὅπως ἀναφέρθηκε προηγουμένως, ἡ ἀπόφαση τοῦ 1484 ἐλήφθη κατ’ οἰκονομίαν, καὶ ἀφοροῦσε πρώην Ὀρθοδόξους ποὺ ὑπέκυψαν στὸν Πάπα, ὑπὸ πιεστικὲς πολιτικὲς συνθήκες. Ω; σημαντικὸ στοιχεῖο αναφέρουμε ότι ο Πατριάρχης Μακάριος Γ΄ Ἀντιοχείας, ὁ ὁποῖος ἦταν καθοριστικὸς καὶ πιεστικὸς στὴν ἀπόφαση να μη βαπτίζονται οι Λατίνοι, εἶχε ὑποταγεῖ μυστικὰ στὸν Πάπα τῆς Ρώμης πρὸ τῆς συμμετοχῆς του στὴ Σύνοδο τῆς Μόσχας του 1667[37].

Ὁ 15ος όρος τῆς Συνόδου Ἱεροσολύμων (1672), ὅπως παρατίθεται στὸ ἔγγραφο πολιτικῆς, βασίζεται σὲ λανθασμένη μετάφραση, ποὺ ὁδηγεῖ στὸ ψευδὲς συμπέρασμα ὅτι ὑπάρχει ἔγκυρο βάπτισμα μεταξύ αἱρετικῶν. Κατὰ τὴν ὀρθότερη μετάφραση ἀπὸ τὰ Ἑλληνικά, ὅπως παραθέτει ὁ Πρωτοπρεσβύτερος Θεόδωρος Ζήσης, ὁμότιμος καθηγητὴς τοῦ Α.Π.Θ., καὶ ὁ π. Σεραφείμ Ζήσης: «Ἐπίσης ἀπορρίπτουμε ὡς ἀκάθαρτη καὶ μολυσμένη τὴ διδασκαλία ὅτι δήθεν ἡ ἀτελὴς πίστις ἀποτρέπει τὴν ἐνέργεια τοῦ Μυστηρίου. Διότι οἱ αἱρετικοί – οἱ ὁποῖοι γίνονται δεκτοὶ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία μετὰ τὴν ἀποκήρυξη τῆς αἱρέσεως καὶ τὴν ἔνταξή τους στὴν Ὀρθόδοξη Καθολική Ἐκκλησία – παρ’ ὅτι εἶχαν ἀτελῆ πίστιν, λαμβάνουν τέλειο βάπτισμα (ὅταν βαπτίζονται), καὶ ἔπειτα, ὅταν ἀποκτήσουν καὶ τέλεια πίστιν, δὲν ξαναβαπτίζονται.» [38] Ὁ π. Θεόδωρος καὶ ὁ π. Σεραφείμ τονίζουν ὅτι στὸν 15ο ὅρο, ὁ Πατριάρχης Δοσίθεος δὲν ἀναφέρεται στὴν ἐγκυρότητα τοῦ βαπτίσματος τῶν ἐκτὸς τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ στὸ ἐρώτημα: ἐξαρτᾶται ἡ ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στὸ Βάπτισμα ἀπὸ τὸ μέτρο πίστεως τοῦ βαπτιζομένου; [39]

Στο έγγραφο πολιτικής, ἡ Σύνοδος Κωνσταντινουπόλεως τοῦ 1756 περιγράφεται στὸ Τμήμα Γ ὡς «φωνὴ διαφωνίας» καὶ ὅτι «δὲν ἔχει ἀντέξει στὸ πέρασμα τοῦ χρόνου, διότι ἀνέτρεψε τὴ συνεπῆ διδασκαλία καὶ πράξη τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως παρελήφθη κανονικὰ ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα» [40]. Αὐτὴ ἡ δήλωση ὅμως ἔρχεται σὲ άμεση ἀντίφαση μὲ τὴν συνοδικὴ ἀπόφαση (ἀρ. 8) ποὺ ἐξέδωσε ἡ Ἁγία Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Ἀντιοχείας τὸ 1933, ὅπου ἀποφασίζεται ὅτι ὅλοι οἱ αἱρετικοὶ πρέπει νὰ βαπτίζονται, ἐπικυρώνοντας ρητῶς τὸ Διάταγμα τῆς Συνόδου τοῦ 1756 [41]. Αὐτὴ ἡ ἀπόφαση τοῦ 1933 ἀποτελεῖ μάλιστα τὴν τελευταία ἐπίσημη συνοδικὴ στάση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀντιοχείας ἐπὶ τοῦ θέματος τῆς ὑποδοχῆς τῶν αἱρετικῶν. Ἐν τούτοις, στὴν ἐρμηνεία τοῦ ἐπισκόπου Νικόδιμου Μίλα (Nikodim Milaš) ποὺ παρατίθεται στὸ ἔγγραφο, δηλώνεται ὅτι ἡ ἀπόφαση τοῦ 1756 εἶναι «ἀντίθετη μὲ τὴν πρακτικὴ τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας ὅλων τῶν αἰώνων καὶ, συγκεκριμένα, μὲ τὴν πρακτικὴ τῆς Ἑλληνικῆς Ἐκκλησίας μετὰ τὸ Σχίσμα». Δυστυχῶς, ὁ ἐπίσκοπος ἔκανε ἱστορικὸ λάθος, καθὼς δὲν ἔλαβε ὑπ’ ὄψιν τοὺς πολυάριθμους τεκμηριωμένους μαρτυρικοὺς καὶ ἐκκλησιαστικοὺς κανόνες τῆς περιόδου 1054–1756, καθὼς καὶ τὴν πρακτικὴ σημαντικῶν Ἁγίων καὶ Συνόδων. Ὑπάρχουν ἀναφορὲς, συμπεριλαμβανομένων Λατινικῶν καὶ ἐτερόδοξων πηγῶν, οἱ ὁποῖες καταγράφουν ὅτι ὅλοι οἱ αἱρετικοὶ γίνονταν δεκτοὶ στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία διὰ Βαπτίσματος, πιστὰ στὸ Ἅγιο Εὐαγγέλιο, στὴν διδασκαλία τῶν Ἁγίων Πατέρων καὶ στους Ἱεροὺς Κανόνες [42].

Σεβασμιώτατε,

Με προσευχή καὶ ἀγάπη ἐν Χριστῷ, ἀναμένομεν τὴν ὥρα ὅπου ἡ Σεβασμιότητά Σας θὰ ἀποκηρύξει δημοσίως καὶ ἐπισήμως καὶ θὰ ἀναθεματίσει τὶς αἱρέσεις ποὺ ἀποτέλεσαν τὴν αἰτία διακοπῆς τῆς μνημονεύσεώς Σας. Αἱρέσεις ὅπως οἱ αἱρετικὲς θεωρίες τοῦ «ἀτελοῦς Βαπτίσματος» καὶ τῶν «ἀτελῶν Ἐκκλησιῶν», ἡ παναίρεση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, ἡ συμμετοχὴ στὸ λεγόμενο «Παγκόσμιο Συμβούλιο Ἐκκλησιῶν» (ΠΣΕ), οἱ συμφωνίες μὲ τοὺς Ἀντιχαλκηδονίους [τὰ λεγόμενα Συμφωνητικὰ τῆς Σεμπεζύ (1989, 1990, 1993) καὶ ἡ συνοδικὴ δήλωση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀντιοχείας τοῦ 1991 περὶ σχέσεων μὲ τὴν λεγόμενη «Συριακὴ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία»], ὅπου ἀποφασίστηκε ἡ κοινωνία καὶ συλλειτουργία μὲ αἱρετικούς ποὺ ἔχουν καταδικαστεῖ ἀπὸ τὴν Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄ καὶ Ζ΄ Οἰκουμενικές Συνόδους.

Καθὼς ἡ ἐπιστολή τῆς Σεβασμιότητάς Σας τῆς 23ης Δεκεμβρίου 2023 [43] ἐπισφράγισε τὸ γεγονὸς ὅτι κηρύσσετε δημοσίως αἵρεσιν, μὲ μία ἀκανονική καὶ ἄκυρη καθαίρεση, ἀντὶ νὰ προσπαθήσετε νὰ ἀποδείξετε ὅτι ἡ ταπεινότης μου εἶναι ἐν ἐσφαλμένῃ ἀντιλήψει καὶ ὅτι Ὑμεῖς δὲν εἶστε αἱρετικός, ἀναμένομεν ὅπως ἡ Ὀρθόδοξος συνείδηση τῆς Σεβασμιότητάς Σας θα Σᾶς ὁδηγήσει νὰ ἀνακαλέσετε τὴν προαναφερθεῖσα ἐπιστολή καὶ διὰ τούτου νὰ μαρτυρήσετε τὴν Ὀρθοδοξία Σας. Μόνον ὅταν ὑπάρξει αί ἀνώτεράς ἐνέργειαι, θὰ δύναται νὰ ἐπαναληφθεῖ ἡ μνημόνευση τοῦ ὀνόματός Σας εἰς πάσας τὰς ἱερὰς ἀκολουθίας τῆς Ἐκκλησίας.

Παραμένοντας πιστός στὴν Ἁγία Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Ἀντιοχείας,

Με ὅλη μου τὴν ἀγάπη ἐν Χριστῷ,

† Πρωτοπρεσβύτερος Ματθαῖος (Ἰωάν-Βαλεντῖνος) Βουλκάνεσκου
Ἐνορία Ἁγίου Ἐδουάρδου τοῦ Μάρτυρος καὶ Ἁγίας Παρασκευῆς τῆς Ῥωμαίας
Ἀντιοχειανὴ Ὀρθόδοξη Χριστιανικὴ Ἀρχιεπισκοπὴ Νήσων Βρετανίας καὶ Ἰρλανδίας

Υποσημειώσεις

[1] Αντιοχειανή Ορθόδοξη Χριστιανική Αρχιεπισκοπή Νήσων Βρετανίας και Ιρλανδίας. Κανονικοί Πόροι και Πολιτικές για την Υποδοχή των Ετεροδόξων (Canonical Resources and Policies for the Reception of the Heterodox).

[2] Τασθύρας Τασθύρας, Αρχιεπίσκοπος Σινά, Δαμιανός: Ορθόδοξη Ομολογία Πίστεως Εναντίον Πάσης Αιρέσεως.

[3] Αντιοχειανή Ορθόδοξη Χριστιανική Αρχιεπισκοπή Νήσων Βρετανίας και Ιρλανδίας, ό.π., σ. 1.

[4] Βλ. Υποσημείωση 12: Orthodox Ethos, On the Reception of the Heterodox into the Orthodox Church: The Patristic Consensus and Criteria, σ. 20.

[5] Αντιοχειανή Ορθόδοξη Χριστιανική Αρχιεπισκοπή Νήσων Βρετανίας και Ιρλανδίας, ό.π., σ. 1.

[6] Επιστολή 72 του Αγίου Κυπριανού Καρχηδόνος, παρ. 21: Schaff, ANF, Τόμ. 5, σ. 911.

[7] Ἰωάννης 3:5.

[8] Κανών 1 της Γ΄ Συνόδου της Καρχηδόνας: Αγαπίου και Νικοδήμου, Πηδάλιον, σσ. 485–488.

[9] Αντιοχειανή Ορθόδοξη Χριστιανική Αρχιεπισκοπή, ό.π., Τμήμα G2, σ. 7.

[10] Ὁ.π.

[11] Τασθύρας Τασθύρας, Αρχιεπίσκοπος Σινά, Δαμιανός: Ορθόδοξη Ομολογία Πίστεως Εναντίον Πάσης Αιρέσεως.

[12] Κανών 2 της Πενθέκτης και Κανών 1 της Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου: Schaff, NPNF, Τόμ. 14, σσ. 635 & 1029. Βλ. καὶ Orthodox Ethos, ό.π., σσ. 35–40.

[13] Schaff, NPNF, Τόμ. 14, σ. 1093.

[14] Ὁ.π.

[15] Αντιοχειανή Ορθόδοξη Χριστιανική Αρχιεπισκοπή, ό.π., Τμήμα G2, σ. 7.

[16] Μητροπολίτης Βρετανικών Νήσων και Ιρλανδίας, Επιστολή προς τον Ιερό Κλήρο, Δεκέμβριος 2023.

[17] Heers, The Ecclesiological Renovation of Vatican II, σσ. 21–31, 95–105 & 182–213.

[18] Διακήρυξη του Τορόντο, Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών.

[19] Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος, Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μὲ τὸν ὑπόλοιπο Χριστιανικὸ Κόσμο.

[20] Ματθαῖος 28:19–20.

[21] Orthodox Ethos, ό.π., σσ. 193–194.

[22] Ἐφεσίους 4:4–5.

[23] Κανών 50 των Αποστόλων: Schaff, NPNF, Τόμ. 14, σ. 1093.

[24] Αντιοχειανή Ορθόδοξη Χριστιανική Αρχιεπισκοπή, ό.π., Τμήμα F, σ. 6.

[25] Ὁ.π., σ. 2.

[26] Ματθαῖος 28:19.

[27] Μάρκος 16:16.

[28] Ἰωάννης 3:5.

[29] Ica, On Chrismation and Baptism in Moldova in the Year 1785, σ. 29.

[30] Κλήμης Ἀλεξανδρεύς, Στρωματεῖς, Βιβλίο Α΄, κεφ. 19· βλ. Schaff, ANF, Τόμ. 2, σ. 693.

[31] Αντιοχειανή Ορθόδοξη Χριστιανική Αρχιεπισκοπή, ό.π., Τμήμα B, σσ. 3–4.

[32] Runciman, The Great Church in Captivity, σ. 228· Orthodox Ethos, ό.π., σσ. 214–217.

[33] Μεταλληνός, Ομολογώ Εν Βάπτισμα, σ. 91.

[34] Orthodox Ethos, ό.π., σσ. 214–215· Πηδάλιον, Σημ. 66 στους Κανόνες των Αγίων Αποστόλων.

[35] Αντιοχειανή Ορθόδοξη Χριστιανική Αρχιεπισκοπή, ό.π., Τμήμα B, σ. 4.

[36] Ὁ.π.

[37] Runciman, The Great Church in Captivity, σ. 234· Raheb, Conception of the Union in the Orthodox Patriarchate of Antioch· Orthodox Ethos, ό.π., σσ. 262–265.

[38] Orthodox Ethos, ό.π., σσ. 284–285.

[39] Ogorodnik, Perfect Baptism of “Imperfect in the Faith” (Ρωσικά).

[40] Αντιοχειανή Ορθόδοξη Χριστιανική Αρχιεπισκοπή, ό.π., Τμήμα C, σ. 4.

[41] Lacombe, Échos d’Orient, τομ. 33, αρ. 173 (Παρίσι, 1934), σ. 99· Orthodox Ethos, ό.π., σ. 299.

[42] Πηγές: Κανών 4 τῆς παπικῆς Συνόδου Λατεράν IV (1215), Πάπας Ονώριος Γ΄, Πάπας Γρηγόριος Θ΄, Πατριάρχης Καλλίστου Κωνσταντινουπόλεως, Βασίλισσα Ἐλισάβετ Α΄ τῆς Ἀγγλίας, Νικόλαος Βάρκοχ (1593), Σιλβέστρος Βολογκντάς, Ἁγ. Ἑρμογένης Μόσχας, Καῦκος Λατίνος Ἀρχιεπ. Κερκύρας, π. Ριχάρδος Σιμών, π. Φραγκίσκος Ρισάρ (1657): Dragas, The Manner of Reception of Roman Catholic Converts into the Orthodox Church· Troitsky, The Unity of the Church and the World Conference of Christian Communities· Ware, Eustratios Argenti, σ. 67.

[43] Μητροπολίτης Βρετανικών Νήσων καὶ Ἰρλανδίας, Ἐπιστολὴ πρὸς τὴν Ἀρχιεπισκοπή.

Βιβλιογραφία

Αντιοχειανὴ Ὀρθόδοξη Χριστιανικὴ Ἀρχιεπισκοπὴ Νήσων Βρετανίας καὶ Ἰρλανδίας. Κανονικοί Πόροι καὶ Πολιτικές γιὰ τὴν Ὑποδοχὴ τῶν Ἐτεροδόξων, 11 Ἰαν. 2024.
https://www.antiochian-orthodox.com/reception.

Ἀρχιεπίσκοπος Σινά, Δαμιανός. Ὀρθόδοξη Ὁμολογία Πίστεως ἐναντίον πασῶν τῶν Αἱρέσεων, 26 Ἰαν. 2018. Πρόσβαση 14 Ἰαν. 2024.
https://ortodoxiacatholica.com/blog/2018/01/27/marturisirea-de-credinta-ortodoxa-impotriva-tuturor-ereziilor-a-preafericitului-parinte-damianos-arhiepiscopul-sinaiului/?lang=en.

Ἀγαπίου Ἱερομονάχου καὶ Νικοδήμου Μοναχοῦ. Πηδάλιον τῆς Μεταφορικῆς Νηὸς τῆς Μιᾶς Ἁγίας Καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν. The Orthodox Christian Educational Society, 2005.

Fr. George Dragas. The Manner of Reception of Roman Catholic Converts into the Orthodox Church. Greek Orthodox Theological Review, Vol. 44, No. 1–4, σσ. 235–271. Πρόσβαση 16 Ἰαν. 2024.
http://orthodoxinfo.com/ecumenism/The-Manner-of-Reception-of-Roman-Catholic-Converts-into-the-Orthodox-Church-Fr-George-Dragas.pdf.

Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας. Δήλωση γιὰ τὶς Σχέσεις μεταξὺ Ἀνατολικῆς καὶ Συριακῆς «Ὀρθοδόξου» Ἐκκλησίας, 12 Νοε. 1991. Πρόσβαση 28 Ὀκτ. 2023.
https://orthodoxjointcommission.wordpress.com/2014/06/27/statement-of-the-orthodox-church-of-antioch-on-the-relations-between-the-eastern-and-syrian-orthodox-churches/.

π. Πέτρος Χήερς. The Ecclesiological Renovation of Vatican II: An Orthodox Examination of Rome’s Ecumenical Theology Regarding Baptism and the Church. Uncut Mountain Press, 2015.

Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος. Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μὲ τὸν ὑπόλοιπο Χριστιανικὸ Κόσμο, 2016. Πρόσβαση 26 Ὀκτ. 2023.
https://www.holycouncil.org/rest-of-christian-world.

Ἰωάννης Ἰ. Ίκα, Ἀρχιδιάκονος. Despre Mirungere şi Botez în Moldova anului 1785 – stareţul Paisie Velicikovski în dialog epistolar cu ieromonahul Dorotheos Vulismas [Περί Μυρώματος καὶ Βαπτίσματος στὴ Μολδαβία τοῦ 1785 – Ὁ Γέρων Παΐσιος Βελιτσκόφσκι σὲ ἐπιστολικὸ διάλογο μὲ τὸν Ἱερομόναχο Δωρόθεο Βουλισμᾶ]. 7 Ἰουν. 2011.

Μεικτὴ Ἐπιτροπὴ Θεολογικοῦ Διαλόγου μεταξὺ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ Ἀντιχαλκηδονίων. Πρῶτη Συμφωνία (1989). Πρόσβαση 28 Ὀκτ. 2023.
https://orthodoxjointcommission.wordpress.com/2013/12/14/first-agreed-statement-1989/.

—. Δεύτερη Συμφωνία (1990). Πρόσβαση 28 Ὀκτ. 2023.
https://orthodoxjointcommission.wordpress.com/2013/12/14/second-agreed-statement-1990/.

—. Συστάσεις ἐπὶ Ποιμαντικῶν Θεμάτων (1990). Πρόσβαση 28 Ὀκτ. 2023.
https://orthodoxjointcommission.wordpress.com/2013/12/14/recommendations-on-pastoral-issues-1990/.

—. Ανακοινωθέν: Προτάσεις γιὰ Ἄρση Ἀναθεμάτων (1993), 1–6 Νοε. 1993. Πρόσβαση 28 Ὀκτ. 2023.
https://orthodoxjointcommission.wordpress.com/2013/12/14/proposals-for-lifting-anathemas-1993/.

Lacombe, J. Échos d’Orient, τ. 33, ἀρ. 173. Παρίσι, 1934 (Γαλλικά).

π. Γεώργιος Μεταλληνός. Ὁμολογῶ Ἓν Βάπτισμα… Ἱ. Μ. Ἁγίου Παύλου, 1994. Πρόσβαση 27 Ὀκτ. 2023.
https://www.oodegr.com/english/biblia/baptisma1/perieh.htm.

Μητροπολίτης Βρετανικῶν Νήσων καὶ Ἰρλανδίας, Σιλουανός. Ἐπιστολὴ πρὸς τὸν Κλῆρο, 16 Δεκ. 2023.

—. Ἐπιστολὴ πρὸς τὴν Ἀρχιεπισκοπή, 23 Δεκ. 2023.

Elena Ogorodnik. Совершенное Крещение «несовершенных В Вере» [Τέλειο Βάπτισμα «ἀτελῶν ἐν Πίστει»] (Ρωσικά), 3 Ἀπρ. 2019. Πρόσβαση 16 Ἰαν. 2024.
https://pravoslavie.ru/120312.html.

Orthodox Ethos. On the Reception of the Heterodox into the Orthodox Church: The Patristic Consensus and Criteria. Uncut Mountain Press, 2023.

Ἀρχιμανδρίτης Ἀβδούλλα Ραχέμπ. Conception of the Union in the Orthodox Patriarchate of Antioch, 1981. Πρόσβαση 16 Ἰαν. 2024.
https://phoenicia.org/orthodox-antioch-union.html.

Steven Runciman. The Great Church in Captivity: A Study of the Patriarchate of Constantinople from the Eve of the Turkish Conquest to the Greek War of Independence. Cambridge University Press, 1968.

Philip Schaff. Ante-Nicene Fathers, Τόμ. 2: Fathers of the Second Century: Hermas, Tatian, Athenagoras, Theophilus, and Clement of Alexandria. Christian Literature Publishing Co., 1900.

—. Ante-Nicene Fathers, Τόμ. 5: Fathers of the Third Century: Hippolytus, Cyprian, Caius, Novatian. Christian Literature Publishing Co., 1900.

—. Nicene and Post-Nicene Fathers, Τόμ. 14: The Seven Ecumenical Councils. Christian Literature Publishing Co., 1900.

Τασθύρας Τασθύρας. Ἀρχιεπ. Σινά κ. Δαμιανός: Ὀρθόδοξη Ὁμολογία Πίστεως ἐναντίον ὅλων τῶν Αἱρέσεων, 7 Μαρτ. 2019. Πρόσβαση 15 Ἰαν. 2024.
https://tasthyras.wordpress.com/2019/03/07/%CE%B1%CF%81%CF%87-%CF%83%CE%B9%CE%BD%CE%AC-%CE%BA-%CE%B4%CE%B1%CE%BC%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CF%82-%CE%BF%CF%81%CE%B8%CF%8C%CE%B4%CE%BF%CE%BE%CE%B7-%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1/

Ἅγιος Ἰλαρίων Τρόιτσκι. Ἡ Ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὸ Παγκόσμιο Συνέδριο Χριστιανικῶν Κοινοτήτων, ROCOR Studies, 13 Ἀπρ. 2020. Πρόσβαση 16 Ἰαν. 2024.
https://www.rocorstudies.org/2020/04/13/the-unity-of-the-church-and-the-world-conference-of-christian-communities/.

Timothy Ware. Eustratios Argenti: A Study of the Greek Church under Turkish Rule. Oxford University Press, 1964.

Παγκόσμιο Συμβούλιο Ἐκκλησιῶν. Διακήρυξη Τορόντο, 15 Ἰουλ. 1950. Πρόσβαση 25 Ὀκτ. 2023.
https://www.oikoumene.org/resources/documents/toronto-statement