Προς τον Μακαριώτατον Πατριάρχην Ρουμανίας κ.κ. Δανιήλ,
και την Ιεράν Σύνοδον της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρουμανίας,
Θέμα : H επίσημη αποδοχή από την Ιερά Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρουμανίας (1994) των δύο (Β’ και Γ’) Κοινών Δηλώσεων του Σαμπεζύ (1990 και 1993) στο πλαίσιο του διαλόγου με τους Αντιχαλκηδονίους.
Μακαριώτατε,
O άγιος Απόστολος Παύλος μάς διδάσκει ότι όλοι οι Χριστιανοί είναι μέλη της Εκκλησίας του Χριστού και αποτελούν μαζί το Σώμα του Χριστού. Ως εκ τούτου, όταν υποφέρει ή κινδυνεύει ένα μέλος του Σώματος του Χριστού, φυσικό είναι να αντιδρούν όλα τα άλλα μέλη της Εκκλησίας του Χριστού, ως ένας ενιαίος ζωντανός οργανισμός. Επομένως, ως μέλος της Ορθοδόξου Εκκλησίας, διά της παρούσης επιστολής, εκφράζω την ανησυχία μου σχετικά με ό,τι έχει υπογραφεί από την Ορθόδοξο Εκκλησία της Ρουμανίας ως τοπική παρουσία της Μιάς, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας, κατά την διάρκεια της συνεδρίασης της Ιεράς Συνόδου στις 8-9 Δεκεμβρίου 1994, διά του οποίου αναγνωρίζονται ως Ορθόδοξες οι Αντιχαλκηδόνιες «Εκκλησίες».

Πιστεύω ότι θα έπρεπε να επανεξεταστεί αυτό το έγγραφο από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ρουμανίας. Αναφέρω, επίσης, ότι σε καμία περίπτωση δεν είμαι εναντίον του θεολογικού διαλόγου με τους ετεροδόξους.
Έχω δει δημοσιευμένες στην επίσημη ιστοσελίδα του Πατριαρχείου Ρουμανίας τις παρακάτω δηλώσεις και υποψιάζομαι ότι δεν έχουν ελεγχθεί αρμοδίως από τους θεολόγους. Ως εκ τούτου, ταπεινά υπογραμμίζω τα εξής:
Κατά την επίσημη ιστοσελίδα του Πατριαρχείου Ρουμανίας, «Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρουμανίας έχει κάνει ένα μεγάλο άνοιγμα προς αυτόν τον διάλογο. Έχει συμμετάσχει σχεδόν σε όλες τις επίσημες και ανεπίσημες συνεδριάσεις (εκτός από την Δ’ ανεπίσημη και τις Β’ και Γ’ επίσημες), διά των Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου κυρού Αντωνίου Πλαμαδεάλα (Antonie Plămădeală), κ. Νικολάου Κιτσέσκου (Nicolae Chițescu), στις ανεπίσημες συναντήσεις μεταξύ 1964 – 1970, μακαριστού αιδεσιμολογιωτάτου πρωτοπρεσβυτέρου π. Δημητρίου Στανιλοάε (Dumitru Stăniloae), στις ανεπίσημες συναντήσεις μεταξύ 1971 – 1979, αιδεσιμολογιωτάτου πρωτοπρεσβυτέρου π. Δημητρίου Ράδου (Dumitru Radu), στην πρώτη επίσημη συνάντηση του 1985, αιδεσιμολογιωτάτου πρωτοπρεσβυτέρου π. Νικολάου Νεκούλα (Nicolae Necula). Στην συνεδρίαση στις 8-9 Δεκεμβρίου 1994 της Ιεράς Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρουμανίας έχουν γίνει δεκτά επισήμως τα κείμενα των δύο (Β’ και Γ’)[1] Κοινών Δηλώσεων (του Σαμπεζύ 1990 και 1993)[2]. Ούτως, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρουμανίας ήταν η πρώτη τοπική εκκλησία η οποία αποδέχτηκε επίσημα αυτόν τον διάλογο[3] μετά το 1993».
Φαίνεται ότι οι συνοδικοί, που υπέγραψαν τα συμπεράσματα του διαλόγου με τους Αντιχαλκηδονίους, προσήγγισαν επιπόλαια το έγγραφο, που υπέγραψαν : «Όταν μιλάμε για την μοναδική και σύνθετη υπόσταση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, δεν εννοούμε ότι στον Χριστό ενώνονται μια θεία υπόσταση με μια ανθρώπινη υπόσταση. Εννοούμε ότι η μία και αιώνια υπόσταση του δευτέρου Προσώπου της αγίας Τριάδος ανέλαβε την ανθρώπινη μας κτιστή φύση με μια πράξη[4], που την ενώνει με την ίδια του άκτιστη θεία φύση, για να αποτελούν μαζί ένα αληθινό θεανθρώπινο ον[5], ενωμένο ἀδιαιρέτως και ἀσυγχύτως, ενώ οι φύσεις διακρίνονται μεταξύ τους μόνο στην θεωρία[6]. … Αυτή η υπόσταση του δευτέρου Προσώπου της αγίας Τριάδος, εκ του Πατρός γεννήσασα προ πάντων των αιώνων, είναι εκείνη η οποία στις έσχατες ημέρες έγινε ένα ανθρώπινο ον[7] και γεννήθηκε από την κεχαριτωμένη Παρθένο»[8].
Η πρώτη διατύπωση, «μιλάμε για την μοναδική και σύνθετη υπόσταση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού», δεν είναι καθόλου σαφής και η επεξήγηση, που έπεται είναι ακόμα ασαφέστερη.
Η διατύπωση, «οι φύσεις διακρίνονται μεταξύ τους μόνο στην θεωρία», θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι φύσεις του Χριστού είναι μόνο θεωρητικές.
Στην διατύπωση, «για να αποτελούν μαζί ένα αληθινό θεανθρώπινο ον», μπερδεύεται η έννοια «θεανθρώπινο ον[9]» με την έννοια «θεανθρώπινη φύση», ακριβώς όπως στην αιρετική έκφραση θεανθρώπινη σύνθετη φύση του Σεβήρου Αντιοχείας.
Η διατύπωση, «είναι εκείνη, η οποία στις έσχατες ημέρες έγινε ένα ανθρώπινο ον», πάλι είναι εναντίον της διδασκαλίας της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου, διότι η υπόσταση του Υιού δεν «έγινε ένα ανθρώπινο ον», αλλά «ανέλαβε την ανθρώπινη φύση». Στο Σύμβολο Νικαίας – Κων/λεως δηλώνεται ότι ο Υιός σαρκώθηκε[10] «εκ Πνεύματος Αγίου και Μαρίας της Παρθένου» και ενηνθρώπησε[11], όπου ο ελληνικός όρος «ενανθρωπήσαντα» θα μεταφραζόταν ακριβέστερα με τον «ενηνθρώπησε», δηλαδή «ανέλαβε ανθρώπινη φύση».
Ο Σενούντα Γ’, στο βιβλίο του Φύση του Χριστού, μιλάει για μία φύση του Χριστού, σεβόμενος την γραμμή της αίρεσης του Σεβήρου. Σ’ αυτή την διατύπωση έγκειται η μιαφυσιτική αίρεση[12]. Κατά τον Σενούντα, ο Χριστός έχει μόνο μία θεανθρώπινη φύση[13], επειδή ερμηνεύει λανθασμένα την έκφραση του αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας, «μίαν φύσιν του Θεού Λόγου σεσαρκωμένην[14]» [15]. Διατύπωση, η οποία, παρόλο που ανήκει σε ένα μεγάλο άγιο της Εκκλησίας, έχει αποφευχθεί από την Δ’ Οικουμενική Σύνοδο, ακριβώς για να μην υπάρχουν ασάφειες.
Κατά την Ορθόδοξο διδασκαλία του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, που την εξέφρασε στο Έκδοσις ακριβὴς της Ορθοδόξου Πίστεως, (Πρὸς τοὺς λέγοντας· Εἰ δύο φύσεων καὶ ἐνεργειῶν ὁ ἄνθρωπος, ἀνάγκη ἐπὶ Χριστοῦ τρεῖς φύσεις καὶ τοσαύτας λέγειν τὰς ἐνεργείας)[16], «Πᾶν γάρ, ὃ κοινῶς καὶ ἐν πολλοῖς θεωρεῖται, οὐ τινὶ μὲν πλέον, τινὶ δὲ ἔλαττον ὑπάρχον, οὐσία ὀνομάζεται». Ἐπεὶ οὖν πᾶς ἄνθρωπος ἐκ ψυχῆς ἐστι συντεθειμένος καὶ σώματος, κατὰ τοῦτο μία φύσις τῶν ἀνθρώπων λέγεται. Ἐπὶ δὲ τῆς ὑποστάσεως τοῦ κυρίου οὐ λέγειν δυνάμεθα μίαν φύσιν· αἵ τε γὰρ φύσεις σῴζουσι καὶ μετὰ τὴν ἕνωσιν ἑκάστη τὴν φυσικὴν ἰδιότητα, καὶ εἶδος Χριστῶν οὐκ ἔστι εὑρεῖν. Οὐ γὰρ ἐγένετο ἄλλος Χριστὸς ἐκ θεότητός τε καὶ ἀνθρωπότητος, θεός τε καὶ ἄνθρωπος ὁ αὐτός”[17]. Η ανθρώπινη φύση ενυποστασιάζεται στο Πρόσωπο του Υιού του Θεού, άρα η ανθρώπινη φύση του Χριστού δεν έχει την δική της υπόσταση.
Κατά την Δ’ Οικουμενική Σύνοδο, η φράση του αγίου Κυρίλλου κατανοείται ως μία θεία φύση ενωμένη με την ανθρώπινη φύση, δηλαδή ως δύο φύσεις. Ο αγ. Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέγει : ‘’ἡνωμέναι γὰρ καθ’ ὑπόστασιν καὶ ἐν ἀλλήλαις περιχωροῦσαι ἀσυγχύτως ἥνωνται τὴν εἰς ἀλλήλας μεταβολὴν οὐ δεξάμεναι, τὴν οἰκείαν ἑκάστῃ φυσικὴν διαφορὰν καὶ μετὰ τὴν ἕνωσιν διασῴζουσα”[18]. Και αλλού λέγει : “Εἰ γὰρ μιᾶς φύσεως συνθέτου ὢν ὁ Χριστὸς ὁμοούσιός ἐστι τῷ πατρί, ἔσται ἄρα καὶ ὁ πατὴρ σύνθετος καὶ τῇ σαρκὶ ὁμοούσιος, ὅπερ ἄτοπον καὶ πάσης βλασφημίας ἀνάπλεον“[19]. Και ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής λέγει : “Οὕτω τοίνυν, κάθα πρόκειται, πάσης συνθέτου ἐχούσης φύσεως, οὐκ ἄν τις τολμήσαιέ ποτε τῶν εὐσεβῶς περὶ τῶν θείων φρονεῖν ἐγνωκότων, μίαν εἶναι σύνθετον φύσιν εἰπεῖν τὸν Χριστὸν, ἵνα μὴ ἐξ ἀνάγκης εἱρμῷ τινι φυσικῷ καὶ ἀκολουθίᾳ τὰ τοιαῦτα λέγειν ἐξελόμενος, κτιστὸν ὅλον καὶ ἐξ οὐκ ὄντων, περιγραπτόν τε καὶ παθητόν, καὶ τῷ Πατρὶ οὐχ ὁμοούσιον, καὶ ἢ συναΐδιον τῷ Λόγῳ τὴν σάρκα, ἢ ὁμόχρονον τῇ σαρκὶ τὸν Λόγον ὄντα ὑποτιθέμενος (τοιοῦτος γὰρ ὁ πάσης συνθέτου φύσεως λόγος), φοβερῶν ἑαυτὸν καταστήσει ἐγκλημάτων ὑπεύθυνον”[20].
Στο Μηναίο του Ιουλίου, τῇ Κυριακῇ τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Δ’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, τῶν ἐν Χαλκηδόνι συνελθόντων, η ς’ Ωδὴ του κανόνος του Όρθρου λέγει : «Ὁ Κύριλλος τὸν Χριστόν, κηρύττει ἐν δύο φύσεσι, καὶ ἐνεργείαις διτταῖς, Σεβήρου τὴν αἵρεσιν, τοῦ ἄνου τρεπόμενος· διὸ πάντες τούτου, τοῖς διδάγμασιν ἐμμένομεν.».
Η «άρση αναθεμάτων» έγινε εναντίον της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου της Χαλκηδόνος
«Η άρση του αναθέματος στο πλαίσιο του διαλόγου ανάμεσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία και την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία βασίζεται στην Χριστολογική Κοινή Δήλωση του Σαμπεζύ (1989) και επιδιώκει την αναίρεση των εμποδίων ενόψει της πλήρους εκκλησιαστικής κοινωνίας»[21].
Τίθεται η ειλικρινής ερώτηση : Γιατί οι Κόπτες, οι Συροϊακωβίτες και οι Αρμένιοι δεν αποδέχονται το δόγμα της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου της Χαλκηδόνος;
Η απάντηση βρίσκεται στο βιβλίο Φύση του Χριστού του Κόπτου πατριάρχου Σενούντα Γ’, στο οποίο δηλώνει σαφώς ότι εμείς οι Ορθόδοξοι είμαστε Νεστοριανοί αιρετικοί[22]!
«Μετά την αποδοχή της Χριστολογικής Κοινής Δήλωσης του Σαμπεζύ (1989), έπεται η λειτουργική συμφωνία. Αν και τώρα δεν υπάρχει δογματικός χωρισμός, η επίτευξη της πλήρους ενώσεως παραμένει μόνο ένα ιδανικό. Φαίνεται ότι οι Ανατολικές Ορθόδοξες Εκκλησίες δεν έχουν αρκετό θάρρος να αναγνωρίσουν ρητώς και πλήρως τις αποφάσεις της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου, πιθανώς και δεδομένων των ιστορικών περιστάσεων, ενώ οι άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες αργούν την επίσημη επικύρωση του διαλόγου. Ο π. Νικόλαος Νεκούλα (Nicolae Necula) είναι μέλος της λειτουργικής υποεπιτροπής εκ μέρους της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρουμανίας»[23].
Πόσο εύκολα αγνόησαν οι Ορθόδοξες επιτροπές την Δ’ Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνος! Συγχρόνως παρατηρείται ότι η μονοφυσιτική μεριά (οι Κόπτες, οι Συροϊακωβίτες και οι Αρμένιοι) αποδείχτηκε σοβαρότερη στην αιρετική της προσέγγιση του διαλόγου και θαυμαστή κιόλας διότι, παρόλο που η Ορθόδοξη μεριά βιάστηκε να «άρη το ανάθεμα» από τους καταδικασμένους από την Σύνοδο της Χαλκηδόνος αιρετικούς, οι Κόπτες δήλωσαν ότι αυτό δεν ισχύει αμοιβαίως, δηλαδή οι Μονοφυσίτες δεν θα «άρουν το ανάθεμα» από τους αγίους πατέρες της Δ’ Οικ. Συν. της Χαλκηδόνος! Και να θέλανε οι Μονοφυσίτες να «άρουν το ανάθεμα» το πρόβλημα παραμένει, διότι το δικό τους ανάθεμα δεν ισχύει ούτως ή άλλως· εξάλλου το ανάθεμα των Μονοφυσιτών διαβεβαιώνει ότι εμείς έχουμε άλλη χριστολογία από αυτούς. Όμως, δεν ισχύει ούτε η από τους Ορθοδόξους άρση του αναθέματος επί των Μονοφυσιτών. Η ενδεχόμενη άρση των αναθεμάτων των Οικουμενικών Συνόδων επί των Μονοφυσιτών ή οποιωνδήποτε ετεροδόξων γίνεται μόνο διά της αποδοχής της ορθοδόξου διδασκαλίας της Εκκλησίας και όχι διά μιας μαγικής άρσης των αναθεμάτων, δίχως καμία δογματική βάση. Το βιβλίο του μονοφυσίτου πατριάρχου Σενούντα Γ’ παραμένει σημείο αναφοράς για τους Ορθοδόξους, για να καταλάβουμε ότι δεν έχουμε τίποτα κοινό με τους Μονοφυσίτες και ότι δεν πρόκειται για απλή ορολογιακή παρεξήγηση ή παρανόηση.
Η Ιερά Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Σερβίας έχει εγκρίνει ως επίσημο έγγραφό της το βιβλίο Πρόσωπο και Φύση (Personne et Nature) του κ. Jean-Claude Larchet, κείμενο πολύ καλά τεκμηριωμένο, το οποίο αποδεικνύει πατρολογικά το ότι οι αντιχαλκηδόνιοι παραμένουν ετερόδοξοι.
Συμπερασματικά πιστεύω ότι ήρθε η ώρα να επανεξεταστεί από την Ιερά Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρουμανίας το έγγραφο, που έχει εγκριθεί επίσημα στις 8-9 Δεκεμβρίου 1994, εξ αιτίας του οποίου και η ίδια η τοπική Εκκλησία της Ρουμανίας τηρουμένων των αναλογιών τίθεται υπό το ανάθεμα της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου της Χαλκηδόνος και των επομένων Οικουμενικών Συνόδων.
Επειδή γνωρίζω ότι Σας χαρακτηρίζει η αγάπη και ο ζήλος για την Ορθόδοξη πίστη, ταπεινά εκζητώ την πατριαρχική Σας ευλογία και ευχή.
Ασπάζομαι την δεξιά Σας,
π. Ματθαίος Βουλκανέσκου (Matei Vulcănescu),
Πρεσβύτερος στην Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας

[1] σημ. μεταφρ.
[2] σημ. μεταφρ.
[3] Επειδή ο διάλογος άρχισε ανεπίσημα το 1985, μάλλον πρόκειται για την αποδοχή των Κοινών Δηλώσεων και όχι του διαλόγου. (σημ. μεταφρ.)
[4] dans un acte http://eocf.free.fr/dialogl.htm, http://orthodial.com/textes.html
[5] un réel être divino-humain. http://eocf.free.fr/dialogl.htm, http://orthodial.com/textes.html
[6] uniquement dans la contemplation (theoria). http://eocf.free.fr/dialogl.htm, http://orthodial.com/textes.html
[7] devint un être humain. http://eocf.free.fr/dialogl.htm, http://orthodial.com/textes.html
[8] http://www.patriarhia.ro/ro/relatii_externe/dialog_intercrestin_1.html
[9] Στην Ρουμανική γλώσσα ο όρος «ον» μεταφράζεται με την λέξη ființă, η οποία μπορεί να μεταφράζει επίσης και τον όρο «φύση» (σημ. μεταφρ.)
[10] Η Ρουμανική εκδοχή του Συμβόλου Νικαίας-Κων/λεως αποδίδει την μετοχή αορίστου σαρκωθέν με το ρήμα [που] σαρκώθηκε.
[11] Η Ρουμανική εκδοχή του Συμβόλου Νικαίας-Κων/λεως αποδίδει την μετοχή αορίστου ἐνανθρωπήσας με μια ρηματική φράση (ἄνθρωπος ἐγένετο) κατά την έκφραση σὰρξ ἐγένετο (Ιν 1:14)
[12] Ο μιαφυσιτισμός είναι μονοφυσιτισμός.
[13] Thus He was able to say to the Jews while speaking to them, “Before Abraham was, I am. ” (John. 8:58). He did not say, “My Divine nature existed even before Abraham”, but He said, “I am”, which proves the unity and Oneness of His Nature. (H. H. Pope Shenouda III, Nature of Christ, 1997, σελ. 25).
[14] Κύριλλος Αλεξανδρείας, Περὶ τῆς παναγίας Τριάδος ἐν κεφαλαίοις κη’, P.G. 77:19:1160:Α:13.
[15] Ο Σενούντα κατανοεί λάθος αυτήν την φράση ως μίαν φύσιν τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρκωμένου (One Nature of God, the Incarnate Logos) – (H. H. Pope Shenouda III, Nature of Christ, 1997, σελ. 19). The One Nature of the incarnate Logos (σελ. 27)
[16] Ιωάννης Δαμασκηνός, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ορθοδόξου πίστεως. P.G. 94:Βιβλίον Γ:(16)60:1064:A. ΕΠΕ 1:Βιβλίον Γ:(16)60:376.
[17] Ιωάννης Δαμασκηνός, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ορθοδόξου πίστεως. P.G. 94:Βιβλίον Γ:(16)60:1064:C-1065:A. ΕΠΕ 1:Βιβλίον Γ:(16)60:378:9.
[18] Ιωάννης Δαμασκηνός, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ορθοδόξου πίστεως. P.G. 94:Βιβλίον Γ:(8)52:1013:B. ΕΠΕ 1:Βιβλίον Γ:(8)52:318:6.
[19] Ιωάννης Δαμασκηνός, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ορθοδόξου πίστεως. P.G. 94:Βιβλίον Γ:(3)47:989:B. ΕΠΕ 1:Βιβλίον Γ:(3)47:290:2.
[20] Μάξιμος Ομολογητής, Ἐπιστολὴ (ΙΒ’) πρὸς Ἰωάννην Κουβικουλάριον, περὶ τῶν ὀρθῶν τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ δογμάτων καὶ κατὰ Σεβήρου τοῦ αἱρετικοῦ. P.G. 91:489:A-B. ΕΠΕ:Φ:15:Β:198:1.
[21] http://www.patriarhia.ro/ro/relatii_externe/dialog_intercrestin_1.html
[22] In spite of the fact that the Council of Ephesus had excommunicated Nestorus, the Nestorian roots extended to influence the council of Chalcedon where the trend to separate the two natures became so apparent that it was said that Christ is two persons, a God and a human being; (H. H. Pope Shenouda III, Nature of Christ, 1997, σελ. 15).
[23] http://www.patriarhia.ro/ro/relatii_externe/dialog_intercrestin_1.html